بسیاری از والدین در برهه از زمان با مشکل خجالتی بودن کودکان خود دست و پنجه نرم کرده اند. برخی نیز حتی با بزرگ تر شدن فرزندشان نظاره گر رفتارهای ناشی از خجالت بیش از حد فرزندشان هستند و از این قضیه رنج می برند. موضوع خجالتی بودن فرزندان در برخی موارد به قدری حساس است که موجب دوری آن ها از محیط اطراف و جامعه می شود. در برخی موارد نیز که این مشکل جزئی است، با گذشت زمان و همکاری والدین برطرف می شود. اما باید دقت داشت که کودکان خجالتی که درجه بالایی از این مشکل را تجربه می کنند، در معرض خطر قرار دارند و بهتر است والدینی که این مشکل را در کودکان خود مشاهده می کنند، هرچه زودتر به فکر راه های کمک به فرزند خود و رهایی او از این مشکل باشند.

به دلیل شایع شده این مشکل در میان کودکان و مشکلاتی که برای آن ها در سنین بالاتر با وجود این مشکل پیش خواهد آمد، ما بر آن شدیم تا با کمک گرفتن از نظرات دکتر ایلین کندی مور (پروفسور روانشناسی کودکان) که اخیرا کتابی در مورد ارتباطات کودکان در سنین رشد نوشته است، راه هایی را برای کمک به کودکان خجالتی به شما پیشنهاد کنیم. پس اگر شما نیز با این مشکل دست و پنجه نرم می کنید در ادامه با ما همراه باشید.

ویژگی های اخلاقی شایع در میان کودکان خجالتی

۱) کودکان خجالتی در جمعی از کودکان هم سن خودشان نیز بسیار خجالتی هستند. آن ها در مقابل سایر کودکان طوری رفتار می کنند که انگار ترسیده یا عصبانی اند. زیاد حرف نمی زنند و آن ها اغلب به تنهایی و در گوشه ای جدا از سایر کودکان بازی می کنند.

۲) آن ها به کارهایی که سایر کودکان در جمع انجام می دهند نگاه می کنند اما از آن لذت نمی برند، گوشه ای برای خود می نشینند و به بازی سایر بچه ها نگاه می کنند، اما در نهایت بازی در تنهایی را ترجیح می دهند.

۳) بسیار ساکت هستند و حرف زیادی برای گفتن با سایر کودکان ندارند.

این سه ویژگی مهم توسط دکتر Heidi Gazelle که استاد دانشگاه کارولینای شمالی است در سال ۲۰۰۸ عنوان شد. او با بررسی ۷۰۰ مورد از کودکانی که این ۳ ویژگی را دارند، متوجه شد که این کودکان خجالتی تمایل دارند با هم سن و سالان خود ارتباط برقرار کنند. اما خجالتی بودن آن ها، باعث عقب نشینی شان می شود. این کودکان هنگامی که در جمعی از کودکان حضور دارند، حس افراد خارج از بحث و یا افراد نا آشنا برای جمع را دارند. به همین دلیل نیز اغلب ترجیح می دهند تنهایی بازی کنند و یا در سکوت دیگران را تماشا کنند.

انواع کودکان خجالتی

دکتر Heidi Gazelle بر اساس مشاهدات خودش در زمین بازی کودکان و نیز مشاهده رفتار کودکان در سنین مختلف در برقراری ارتباط، کودکان خجالتی را در سه دسته بندی جداگانه قرار داد که هرکدام الگوهای بسیار متفاوتی را برای برقرار ارتباطات خود در اجتماع دنبال می کنند. تقریبا همه آن ها رفتارهای ناشی از خجالت خود را همانطور که در بخش قبل گفته شد بروز می دهند. اما علاوه بر این، سایر رفتارهای آن ها شدیدا به رفتارهای دیگران به آن ها بستگی دارد.

۱. کودکان خجالتی قابل قبول( متعادل)

هرچند که این مدل از کودکان خجالتی شروع کننده مکالمات نیستند و یا زیاد تمایلی به بازی کردن با جمعی از بچه ها ندارند. اما اگر یکی از هم سن و سال هایش به او نزدیک شود، به او صمیمانه پاسخ می دهد و با او ارتباط برقرار می کند. این کودکان به طور کلی توسط همسالان خود پذیرفته می شوند و به اندازه کودکان اجتماعی برای خود دوست و رفیق دارند. سایر کودکان به آن ها به چشم فردی باهوش تر و فهمیده تر از سنشان نگاه می کنند که به دنبال تفریحات منطقی تری می گردند. با وجود تمایلی که این نوع از کودکان خجالتی به عقب نشینی دارند، اما با روی باز با همسالان خود رفتار می کنند و احتمالا به خاطر روابط خوب داخل خانواده توانسته اند مهارت های اجتماعی خود را بهبود بدهند.

۲. کودکان خجالتی نابالغ

این کودکان در اکثر موقعیت های اجتماعی بین برقراری ارتباط و عقب نشینی و عزلت گزیدن معلق هستند. آن ها سعی می کنند با همسالان خود ارتباط برقرار کنند. اما این کار را به روش های آزار دهنده ای انجام می دهند که به نظر سایر بچه ها راه های بسیار لوسی است که از کودکان کمتر از سن آن ها بر می آید. به همین دلیل نیز اکثرا این نوع از کودکان خجالتی توسط هم سن های خود ترد می شوند. این کودکان بین منزوی بودن و جلب توجه کردن در جمع معلق هستند و نمی دانند کدام یک را انتخاب کنند. و معمولا تعداد دوست های آن ها نیز کمتر از حالت میانگین است.

۳. کودکان خجالتی پرخاشگر

این که یک کودک هم پرخاشگر و هم خجالتی باشد به نظر می رسد باهم تناقض داشته باشند. اما دکتر Heidi Gazelle نوعی از کودکان خجالتی را شناسایی کرده است که در عین خجالتی بودن رفتارهای پرخاشگرانه ای از خود نشان می دهند. آن ها بیشتر اوقات ساکت و درون گرا هستند. اما هنگامی که دیگر کودکان قصد دوستی با او را دارند، رفتار بسیار خصمانه ای از خود نشان می دهد. این کودکان نسبت به سایر کودکان عادی مقاومت بیشتری نسبت به برقراری ارتباط با سایرین دارند. علاوه بر این، کودکان خجالتی پرخاشگر توسط هم سن و سالان خود بیشتر ترد شده و مورد آزار و اذیت قرار می گیرند (هم به دلیل رفتار ناخوشایند و هم به دلیل نداشتن دوستی که از آن ها محافظت یا دفاع کند)

راه هایی برای کمک به کودکان خجالتی در برقراری ارتباط بهتر

درمان استاندار شناختی_رفتاری که برای افراد مضطرب معمولا پیشنهاد می شود این است که به آن ها کمک کنیم با ترس ها و اضطراب هایشان روبرو شوند، در این صورت آن ها می توانند اعتماد به نفس خود را در حل این مشکل خود بالا ببرند و خود از پس مشکلات ناشی از اضطراب خود برآیند. اما چیزی که از خصوصیات اخلاقی کودکان خجالتی (که در بخش های قبل توضیح دادیم) مشخص است، این است که تنها با سوق دادن و هل دادن این کودکان به سمت اجتماع نمی توان به بهبود ارتباط آن ها با سایر کودکان امیدوار بود. چرا که اکثر کودکان خجالتی (مخصوصا گروه نابالغ و پرخاشگر) از سمت همسالان خود بیشتر پاسخ منفی دریافت می کنند و در واقع کودکان دیگر تمایلی به برقراری ارتباط با آن ها ندارند.

قرار گرفتن بیشتر در معرض عدم پذیرش و ترد شدن بیشتر، به کودکان خجالتی در به دست آوردن اعتماد به نفس اجتماعی کمکی نمی کند. این گونه کودکان نیاز به راهنمایی و کمک ویژه ای از سمت والدین نیاز دارند تا یاد بگیرند چگونه با سایر هم سن های خود با روش های مثبت و خوب ارتباط برقرار کنند. در ادامه راه هایی را در این رابطه به شما پیشنهاد می کنیم.

• به علایق فرزندتان اهمیت دهید و آن را دنبال کنید.

بچه ها معمولا با انجام کارهای جالبی که به آن ها علاقه دارند و از آن لذت می برند با هم دوست می شوند. انتخاب فعالیتی که مورد علاقه فرزند شما باشد می تواند به عنوان قدمی اولیه برای کمک به او در برقراری ارتباط با دیگر همسالانش باشد. اگر فرزند شما بر روی فعالیت های سرگرم کننده تمرکز می کند، این یعنی او کاری برای انجام دادن و حرفی برای گفتن با هم سالان خودش دارد که ترس او راه از ترد شدن و تنها بازی کردن کاهش می دهد. برخی از کودکان خجالتی تنها به یک موقعیت اولیه و استارت برای برقراری ارتباط نیاز دارند. فعالیت های مورد علاقه آن ها می تواند این پل را برقرار کند.

• مفاهیم و زبان اجتماعی را به فرزند خود آموزش دهید

برخلاف تصور اکثر ما، بیشتر تعاملات اجتماعی مستلزم شوخ طبعی و مزاح در ابتدای بحث نیست. بسیاری از تعاملات ما با افراد در اجتماع با حرف ها و مکالمات روتین آغاز می شود. به کودک خود کمک کنید تا مفاهیم ساده اجتماعی برای برقراری ارتباط در هنگام بازی کردن را یاد بگیرد. به عنوان مثال جذب کردن افراد با تماس های چشمی، یک صدای واضح، یک لبخند دوستانه باعث ایجاد دوستی در کودکان خواهد شد. علاوه بر این، سوال هایی که با “چه” و “چطور” شروع می شوند و یا یک تعریف ساده نیز کارهای ساده اجتماعی هستند که به کودکان کمک می کنند.

بیشتر کودکان خجالتی در دوستی با یک نفر احساس بهتر و راحت تری دارند.

• بر روی ارتباطات یک به یک فرزند خود تمرکز کنید.

بیشتر کودکان خجالتی در دوستی با یک نفر احساس بهتر و راحت تری دارند. ترتیب دادن قرارهای بازی با یکی از هم سالان که کودک شما نیز او را قبول کند، می تواند به کودک شما در تمرین مهارت های اجتماعی کمک زیادی کند و دوستی های او را عمیق تر کند. داشتن دوستی که یکدیگر را قبول و دوست داشته باشند، به کودک شما حس شادی بیشتری القا می کند و باعث می شود او کمتر از طرف سایر بچه ها مورد قلدری و آزار و اذیت قرار گیرند. بهتر است قبل از اینکه مهمان مورد نظر شما برسد به کودک خود بگویید که چگونه در زمان بازی رفتار کند یا بهتر است چه کارهایی انجام دهد.

• صبور باشید

کودکان خجالتی به یک باره با پیدا کردن دوست به افرادی اجتماعی تبدیل نمی شوند. آن ها نیاز دارند که در طول زمان راه های بیشتر و بهتری برای برقراری ارتباط با دیگران پیدا کنند. علاوه بر این، لجبازی که در کودکان نیز شایع است، روند کار شما را گاهی سخت تر می کند. فراموش نکنید که شما با کودک خود سر و کار دارید نه یک فرد بالغ، بنابراین زمان می برد تا راه درست تربیت او و آموزش به او را به گونه ای که برایش قابل درک و اجرا باشد بیابید. بنابراین بهتر است با چند بار امتحان کردن امید خود را از دست ندهید. زیرا کودک شما برای کنار گذاشتن خجالت خود بیش از همه به کمک شما نیاز دارد.