چگونه متوجه اختلال یادگیری کودکان خود شویم؟

کودکان در سنین ۴ تا ۷ سالگی که برای پردازش اطلاعات و پاسخ به آن‌ها آماده می‌شوند، رفتارهای پیچیده‌ای از خود نشان می‌دهند. از آنجا که بسیاری از والدین در اولین تجربه خود از تربیت فرزند احتمالاً با بسیاری از رفتارهای کودکان و اختلال در این رفتارها آشنایی ندارند، در اکثر مواقع رفتارهای عجیب کودک خود را ناشی از تأثیر محیط و افراد بر روی آن‌ها می‌دانند و آن را نادیده می‌گیرند. در صورتی که بچه‌ها دقیقاً در همین بازه سنی است که اختلال یادگیری خود را با رفتارهای پیچیده خود بروز می‌دهند.

اگر اختلالات یادگیری توسط والدین شناسایی نشود آینده کودک را تحت تاثیرات بدی قرار خواهد داد.

اختلال یادگیری کودکان یکی از انواع اختلالات در کودکان است که معمولاً از زمانی که کودک شروع به دنبال کردن دستورات و یادگیری الگوها می‌کند خود را نشان می‌دهد. اختلالی که اگر توسط والدین نادیده گرفته شود، آینده کودک را تحت تاثیرات بدی قرار خواهد داد. در ادامه این مطلب ما قصد داریم با شرح موارد و مفاهیم ساده شما را با اختلال یادگیری کودکان بیشتر آشنا کنیم و علائم آن را برای شما شرح دهیم تا اگر فرزندتان دچار این علائم است هرچه سریع‌تر به دنبال برطرف کردن این اختلال باشید.

اختلال یادگیری در کودکان چه مفهومی دارد؟

اختلال یادگیری کودکان با عبارات دیگری مانند تاخیرات ذهنی نیز شناخته می‌شود که بیشتر در سنین ابتدایی مدرسه رفتن کودک خود را بروز می‌دهد. چرا که مدرسه مکانی است که کودک در آن مهارت‌های مختلف را یاد گرفته و با سایر هم سن‌های خود مورد مقایسه و ارزیابی قرار می‌گیرد. مهد کودک یا مدرسه معمولاً محیط‌هایی هستند که اختلال یادگیری کودک در آن آشکار می‌شود. در این نوع اختلال کودکان معمولاً در یادگیری و فراگرفتن مفاهیم ابتدایی، انجام کارهای ذهنی و یا درست کردن یک کار دستی تأخیر زیادی نسبت به هم سن‌های خود دارند. هرچند که کودکان در سنین مدرسه و در کنار هم سن‌های خود تلاش می‌کنند تا یاد بگیرند اما این فرایند برای آن‌ها با سرعت کمتری انجام می‌شود.

اختلال یادگیری عمومی در کودکان با اختلال یادگیری خاص (معلولیت ذهنی) تفاوت بسیاری دارد. در این نوع اختلال، کودک تنها در یک بخش مانند خواندن، نوشتن، یادگیری ریاضیات، درک جمله‌ها یا حرف زدن مشکل داشته باشد و در سایر مهارت‌ها مانند فردی عادی یادگیری را پشت سر بگذارد. در صورتی که در اختلال یادگیری خاص معمولاً کودک از همان سنین اولیه زندگی خود قادر به دنبال کردن دستورات و فراگرفتن زبان مادری خود به طور صحیح نیز نخواهد بود.

علائم اختلال یادگیری کودکان در سنین پیش از مدرسه:

• مشکل در تلفظ و ادای کلمات به طور آشکارا و شدید
• مشکل در پیدا کردن کلمات مناسب
• مشکل جدی در یادگیری الفبا، شماره ها، رنگ ها، اشکال و روزهای هفته
• مشکل در دنبال کردن دستورات و یادگرفتن مفاهیم عادی
• مشکل در کنترل و نگهداشتن مداد رنگی، قیچی و رنگ آمیزی روی خطوط
• مشکل داشتن با بستن دکمه‌ها، زیپ، گیره‌های قفلی و یا بستن بند یا چسب کفش

علائم اختلال یادگیری در سنین مدرسه:

• مشکل در یادگیری ارتباط بین حرف‌ها و صداها
• ناتوانی در ترکیب کردن صداها برای ساخت یک واژه
• اشتباه خواندن واژه‌های پایه‌ای و ساده
• تأخیر زیاد در یادگیری مهارت‌های جدید نسبت به هم سن‌های خود
• اشتباهات مداوم در املای واژه ها و غلط نوشتن آن ها در دیکته ها
• مشکل در یادگیری مفاهیم پایه‌ای ریاضی
• مشکل در به خاطر سپردن ترتیب‌ها (حافظه کوتاه مدت ضعیف)
• مشکل در عنوان کردن ساعت

هرچند این علائم به عنوان علائم اختلال در یادگیری شناخته می‌شود. اما این موارد ممکن است در برخی موارد در کودکان بدوم مشکل نیز دیده شود. همانطور که گفتیم رفتار کودکان در سنین ۴ تا ۷ سال بسیار پیچیده است. به همین دلیل نیز نمی‌توان تنها با وجود این علائم به کودک برچسب اختلال را زد. بهتر است اگر به طور مداوم و دائماً این علائم را در کودک خود می‌بینید، به روانپزشک کودک مراجعه کرده و تشخیص نهایی را به او بسپارید. در برخی از انواع اختلال یادگیری کودک ممکن است حتی هیچکدام از این علائم را به وضوح نشان ندهند و در بخش‌های دیگری دچار مشکل باشد.

تاثیرات اختلال یادگیری کودکان بر روی رفتارهای آن‌ها

کودکانی که دچار اختلال یادگیری عمومی هستند، از آنچه در اطراف آن‌ها اتفاق می افتد آگاه هستند. با این وجود توانایی درک و برقراری ارتباط آن‌ها با محدودیت‌هایی همراه است که به صورت مشکلات گفتاری و درک احساسات خود را نشان می‌دهد. این کودکان اغلب از محدودیت‌های خود ناامید و عصبانی می‌شوند، به خصوص هنگامی که خود را با هم سن‌های خود مقایسه می‌کنند. در واقع کودکان پس از قرار گرفتن در محیط‌های عمومی مانند مهد کودک و یا مدرسه متوجه تأخیر یادگیری خود می‌شوند. اما هم چنان برای یادگیری تلاش می‌کنند که پس از مدتی نتیجه نگرفتن باعث عصبی شدن کودک و رفتارهای پرخاشگرانه او خواهد شد.

فهمیدن این موضوع برای والدین که فرزندشان دچار اختلال یادگیری عمومی است مضطرب کننده و گاهی نیز خجالت آور است. که باعث می‌شود این مشکل را با خانواده عنوان نکنند. در این شرایط نیز درک رفتارهای غیر عادی کودک برای سایر اعضای خانواده سخت‌تر خواهد شد. در چنین شرایطی بهتر است مشکل و اختلال کودک خود را با سایر فرزندان و همسر خود در میان بگذارید تا کودک دچار اختلال شما در خانواده بهتر درک شده و واکنش‌های کنترل شده‌ای از سمت دیگر اعضای خانواده دریافت کند.

اختلال یادگیری عمومی، مشکلی بسیار خفیف است که می‌توان آن را با تشخیص در سنین پایین به راحتی درمان کرد

توجه داشته باشید که اختلال یادگیری عمومی، مشکلی بسیار خفیف است که می‌توان آن را با تشخیص در سنین پایین به راحتی درمان کرد و کودک شما پس از طی دوره درمانی‌اش می‌تواند مانند یک فرد عادی به یادگیری و رشد خود ادامه دهد. تنها چیزی که کودک دچار اختلال در دوره درمان خود نیاز دارد، درک و همراهی والدین با او است.

انواع اختلال یادگیری کودکان

خواندن (dyslexia)

اختلال یادگیری در خواندن به دو صورت خود را نشان می‌دهد. اولین نشانه‌های آن مشکلات پایه‌ای در خواندن است که شامل ناتوانی در درک رابطه بین صداها، حرف‌ها و کلمات است. مشکل جدی‌تر در خواندن در عدم درک مطلب ظاهر می‌شود. این مشکل معمولاً در عدم توانایی در فهم معنی کلمات، عبارات و یا بندها خود را نشان می‌دهد. علائمی که در این نوع اختلال معمولاً در رفتار کودک به وضوح و به طور مداوم دیده می‌شود شامل موارد زیر است:

• مشکل در تشخیص حرف‌ها و واژه‌ها
• مشکل در درک کلمات و ایده‌ها
• سرعت بسیار کند در خواندن و روان نبودن
• مشکل در مهارت استفاده از واژگان عمومی و پایه‌ای

اختلال یادگیری در ریاضیات(dyscalculia)

ناتوانی‌های یادگیری در ریاضیات بسته به نقاط قوت و ضعف کودک متفاوت است. یادگیری ریاضی در کودکان تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند ناتوانی در یادگیری زبان، اختلالات بینایی، مشکل در حفظ ترتیب‌ها، ضعف حافظه و یا سازماندهی است. کودکان با اختلال یادگیری در ریاضیات ممکن است با حفظ کردن و یا سازماندهی اعداد در کنار هم، تشخیص اعمال ریاضی(جمع، تفریق، ضرب، تقسیم) و یا حقایق اعداد ( مانند ۵+۵=۱۰ ) مشکل داشته باشند. برخی از کودکان نیز ممکن است با اصول شمارش و یا بیان ساعت مشکل داشته باشند.

نوشتن (dysgraphia)

اختلال یادگیری کودکان در نوشتن می‌تواند شامل اختلال فیزیکی در نوشتن ( ناتوانی در کنترل مداد در دست و یا نوشتن در یک خط) یا اختلال ذهنی در ترکیب کردن مفاهیم و حروف برای نوشتن کلمات و جملات باشد. اختلال عمومی و یاپه ای در نوشتن معمولاً به صورت ناتوانی فیزیکی در نوشتن کلمات ظاهر می‌شود. در حالی که اختلال یادگیری خاص در نوشتن به صورت ناتوانی در نوشتن افکار بر روی کاغذ و عنوان کردن منظور خود را نشان می‌دهد.

علائمی که می‌تواند شما را از وجود این نوع اختلال یادگیری در کودکتان آگاه کند شامل موارد زیر است:

• ناتوانی در مرتب نویسی
• بی دقتی در کپی کردن حروف و کلمات ( از روی نمونه نوشته شده)
• غلط‌های املایی بسیار
• انسجام و سازمان نداشتن نوشته‌ها

اختلال یادگیری مهارت‌های حرکتی (dyspraxia)

بخش اعظم مشکل در یادگیری مهارت‌های حرکتی به هماهنگی مغز با چشم، دست، پا و به طور کلی با اعضای بدن مربوط می‌شود. مهارت‌های حرکتی چه شامل رنگ آمیزی و برش باشد که فرزند شما آن را به خوبی انجام می‌دهد و یا دویدن و پریدن که در آن هنوز به مهارت کافی نرسیده است، همگی به خروجی اطلاعات از مغز و توانایی ارتباط و هماهنگی با اندام‌ها بستگی دارد.

علائمی که نشان می‌دهد کودک شما در یادگیری مهارت‌های حرکتی دچار اختلال است شامل مشکلات جسمی در عدم کنترل و تعادل در نگهداشتن اشیاء( مانند کنترل مداد در دست) و هماهنگ کردن دو شئ با هم ( مانند بستن دکمه‌های یک پیراهن) می‌شود که با کمی دقت می‌توانید به آن‌ها پی ببرید.

سخن پایانی

اختلال یادگیری کودکان اگر به صورت اختصاصی باشد در همان سنین کودکی و قبل از مدرسه به راحتی قابل مشاهده و تشخیص است. اما درک و تشخیص اختلال یادگیری از نوع عمومی کمی سخت‌تر است و نیاز به زمان و ارتباط بیشتر با کودک دارد. برای درک بهتر کودک خود سعی کنید با روانشناس کودک در مورد رفتارهای کودک خود صحبت کنید و از او مشورت و راه حل بخواهید. چرا که در بسیاری موارد اختلال یادگیری به راحتی درمان می‌شود و اصلاً کار به پرخاشگری کودکان نخواهد رسید.

اختلال یادگیری کودکان اگر به صورت اختصاصی باشد در همان سنین کودکی و قبل از مدرسه به راحتی قابل مشاهده و تشخیص است.

از طرفی نیز برخی از والدین نسبت به رفتارهای کودک خود بسیار حساس هستند و مدام نگران وجود چنین بیماری‌هایی در کودک خود هستند. در صورتی که کودک عادی نیز در شرایطی ممکن است رفتارهای غیر عادی از خود نشان دهد و جای نگرانی نیست. در هر صورت مراجعه به روانشناس و روانپزشک کودک می‌تواند نگرانی‌های والدین را کاهش دهد.