آرکی تایپ‌ (کهن‌الگوها)

آرکی تایپ (Archetype) به عنوان یک مفهوم روان‌شناختی، به معنای الگویی از تصورات، واکنش‌ها و رفتارهایی است که در بیشتر افراد یک جامعه یا فرهنگ وجود دارد. این الگوها در اثر فرایندی به نام ارث‌یابی فراگیر، که در طی سالیان طولانی از زمان وجود انسان در بشر پدید آمده‌اند و در نتیجه تجربیات ژنتیکی و فرهنگی به دست آمده‌اند.

آرکی تایپ‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند: آرکی تایپ‌های اصلی، آرکی تایپ‌های مقابل و آرکی تایپ‌های متعارض. آرکی تایپ‌های اصلی به عنوان الگوهای اولیه و اساسی افراد در نظر گرفته می‌شوند. این آرکی تایپ‌ها عبارتند از: خود، سایرین، خانواده، عشق، شغل، شادی، موفقیت، عدالت، آزادی، خلاقیت، برداشت و دین.

آرکی تایپ‌های مقابل، الگوهایی هستند که با آرکی تایپ‌های اصلی در تضاد هستند. برای مثال، آرکی تایپ مقابل خود، «سایرین» است، یعنی فردی که بیشتر به دیگران توجه می‌کند و کمتر به خودش. آرکی تایپ‌های متعارض، الگوهایی هستند که در برخی زمینه‌ها با آرکی تایپ‌های اصلی در تضاد هستند، اما در برخی زمینه‌های دیگر با آنها تطابق دارند. برای مثال، آرکی تایپ متعارض خود، «برداشت» و «عشق» است. یعنی فردی که به دو چیز همزمان اهمیت می‌دهد: برداشت خود از خود و دیگران و همچنین عشق به خود و دیگران.

آرکی تایپ‌ها در شخصیت انسان تأثیر فراوانی دارند و رفتارهای فردی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال، فردی که آرکی تایپ اصلی‌اش «شغل» است، معمولاً به دنبال یک شغل مناسب و پر درآمد است و برای رسیدن به این هدف، تلاش فراوانی می‌کند. از طرفی، فردی که آرکی تایپ اصلی‌اش «عشق» است، ممکن است به دنبال یافتن یک رابطه عاطفی پایدار و عمیق باشد.

در پژوهش‌های روان‌شناسی، به کارگیری آرکی تایپ‌ها به عنوان یک ابزار مفید برای شناخت و تحلیل شخصیت افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، از این مفهوم در روان‌درمانی و روان‌شناسی بالینی نیز استفاده می‌شود تا به فهم بهتری از رفتارهای فردی و مشکلات روانی کمک کند.

خوشحالم که در این مقاله همراه من هستید. می‌خواهم با شما در مورد آرکی‌تایپ و ارتباط آن با برندسازی شخصی (یا همون پرسونال برندینگ) صحبت کنم. اما دلیل نوشتن این مقاله برای من این هست که می‌بینم افرادی هستند که در حوزه برندسازی شخصی فعالیت‌ می‌کنند که صرفاً به بیان آرکی‌تایپ می‌پردازند (و نه موضوعی دیگر!) و چنین تصوری را ایجاد کرده‌اند که برندسازی شخصی مساوی با شناخت و مدیریت آرکی تایپ‌ها است.

در ابتدای این مقاله قصد ندارم این موضوع را رد یا اثبات کنم. بلکه قصد دارم در مورد آرکی ‌تایپ‌های گوناگون و برندینگ شخصی با شما کمی صحبت کنم تا ارتباط این دو موضوع را با یکدیگر به خوبی درک کنیم.

آرکی تایپ یا کهن الگو چیست؟

کهن‌الگوها، نحوه‌ی تفکرات و شیوه‌های شخصیتی ما هستند که از طریق وراثت از پدران بسیار دور و گذشته به ما رسیده‌اند. این‌ها ویژگی‌های رفتاری انسان‌ها هستند که در میان ما مشترکند و در ناخودآگاه جمعیِ هر فرد حضور دارد. این روزها الگوهای گوناگونی شناخته و دسته‌بندی شده‌اند که به عبارتی هریک از ما مطابق با یک یا چندین مورد از این آرکی‌تایپ‌ها رفتار و عمل می‌کنیم.

آرکی‌تایپ شما، شالوده‌ی شخصیت شماست. آرکی‌تایپ شما همان‌ چیزی است که دیگران بعد از همنشینی‌های طولانی با شما متوجه آنها خواهند شد و می‌توانند تا حدود زیادی رفتارهای آتی شما را طبق ‌آنها پیش‌بینی کنند.

این‌روزها آرکی‌تایپ‌ها به نوعی در معانی دیگری نیز به کار می‌روند. برای مثال شرکت اپل به عنوان آرکی‌تایپ نوآوری و خلاقیت شناخته می‌شود. به نوعی می‌توان گفت آرکی‌تایپ در کاربرد قدیم و جدید گویای این است که ((شما)) که هستید و چه رفتارهایی را از خود بروز می‌دهید. آیا فردی شجاع و جنگنده هستید؟ آیا انسانی صلح‌جو هستید؟ آیا اهل نوآوری هستید؟ آیا فردی محافظه‌کار هستید؟

آرکی تایپ و برندسازی شخصی

هر فردی دارای شخصیت منحصر به‌فرد خویش است. اگر شما به عنوان یک متخصص قادر شدید مسیر موفقیت شخصی خودتان را با توجه به تیپ شخصیتی خودتان پیدا کنید و از آن بهره ببرید شما یک گام بزرگ برداشته‌اید. همینطور با توجه به تیپ شخصیتی یا شاید بهتر باشد بگویم آرکی‌تایپی که از آن بهره می‌بردید مخاطبانی جذب شما و مخاطبانی از شما دفع می‌شوند.

در برندسازی شخصی، تأکید بر شخصیت خودتان یکی از مهم‌ترین گام‌هاست. شاید شما یک تولید کننده ویدئو باشید که کمپانی‌های مختلفی شما را یافته‌اند. شما هر شخصیتی که داشته باشید، قطعاً بر اساس همان شخصیت رفتار خواهید کرد. فرض کنید شما فردی جسور و خلاق هستید، مطمئناً شرکت‌هایی هستند که مایل به همکاری با شما نیستند. آنها می‌خواهند ریسکی نکنند و صرفاً همان کاری را انجام دهند که رقیبشان انجام داده!

اما شرکت‌های نوآور از شما استقبال می‌کنند. آنها وقتی به دنبال کارهای نو هستند، قطعا به دنبال شخصی می‌گردند که شخصیت یا آرکی‌تایپی مطابق با نیازشان داشته باشد. خلاصه آنکه شما هر شخصیتی داشته باشید، مخاطبانی ویژه خودتان پیدا خواهید کرد.

ارتباط بین آرکی‌تایپ و برندسازی شخصی (پرسونال برندینگ) را می‌توانم اینطور برایتان خلاصه کنم: شما با توجه به شخصیت خودتان رفتار می‌کنید و نتایج را پدید می‌آورید. همینطور برند شخصی شما، همان چیزی است که دیگران در مورد شما می‌اندیشند. اگر می‌خواهید برند شخصی قدرتمندی ایجاد کنید، لازم است مطابق با شخصیت واقعی خودتان دست به برندسازی شخصی بزنید.

موفق‌ترین استراتژی‌ در برندسازی شخصی این است که شما مطابق با آرکی‌تایپ خود رفتار کنید. سعی نکنید خودتان را مخفی کنید و البته از خودتان بودن در برندسازی شخصی نترسید. یک برند شخصی قوی، بر اساس آرکی تایپ (کهن الگو) شما شکل می‌گیرد و نیروی محرکه‌ی برند شخصی است. شما می‌توانید از آرکی تایپ خودتان برای ایجاد یک ارتباط عمیق عاطفی با مخاطبان و بدست آوردن نگرش مثبت قوی آن‌ها استفاده کنید.

انواع مختلف آرکی تایپ در برندسازی شخصی

در این مقاله به معرفی ۱۲ آرکی‌تایپ رایج در برندسازی شخصی می‌پردازم که شما طبق مشخصات و ویژگی‌هایی که ارائه می‌شود باید بفهمید در کدام دسته قرار دارید و نقاط قوت و ضعفتان چیست و در راستای بهبود برند خود، متمایز کردن برند و پیام خود از برندهای دیگر، از آن استفاده کنید.

ما عملاً با ۱۲ نوع آرکی تایپ گوناگون روبروئیم. اگر می‌خواهید طبق یک استراتژی اصولی، برند شخصی خودتان را بر اساس شخصیت و آرکی‌تایپ واقعی خودتان ایجاد کنید شاید خوب باشد با اینها آشنا شوید و سعی کنید طبق آنها گام بردارید.

قبل از ورود به انواع آرکی‌تایپ‌

شخصیت شما لزوماً پیرو تنها یکی از کهن‌الگوها (یا همان آرکی تایپ) نیست. شخصیت شما دارای ابعاد مختلفی با شدت و ضعف‌های مختلف است. بار دیگر تأکید می‌کنم که برند شخصی شما باید جلوه‌ای از شخصیت شما باشد. ممکن است شما یک مشاور املاک با آرکی‌تایپ‌هایی متفاوت از همکارانتان باشید. پس برندهای شخصی مختلفی را با کارکردهای گوناگون و البته جذابیت‌های گوناگون خواهید داشت.

آرکی‌ تایپ دانا (Sage)

اولین کهن الگویی که من در مورد آن صحبت می‌کنم آرکی تایپ دانا یا حکیم است. برای این نوع آرکی تایپ، خِرَد کلید موفقیت است و هر چیز دیگری در جایگاه بعدی قرار دارد.

شخصی که دارای این آرکی تایپ می‌باشد فردی فیلسوف، قابل اعتماد، کارآمد، با اعتماد‌ به‌ نفس بالا، مشاور و معلم است. هدف اصلی او این است که از هوش و تجزیه و تحلیل برای درک و شناخت جهان استفاده کند. اعمال و رفتار او اغلب بر مبنای یافته‌های علمی و تجربی جدید و دانش استوار است. در این کهن الگو، افراد اعتبار و احترام خود را با نشان دادن هوش و ذکاوت خود به دست می‌آورند.

اگر این ویژگی در شما بارز است باید به یاد داشته باشید که این آرکی تایپ، یکی از پایه‌های برند شخصی شما را تشکیل خواهد داد و نباید به سادگی از آن دست بکشید.

آرکی‌ تایپ کاوش‌گر( Explorer)

آرکی تایپ کاوش‌گر به فرد ماجراجو، جستجوگر، مستقل، جاه‌طلب، فردگرا و خودمحور گفته می‌شود که به آزادی و فردیت بها می‌دهد. آزادی تمام چیزی است که برند شخصی کاوش‌گر به آن توجه می‌کند. او کمک می‌کند تا مردم احساس آزادی کرده و فردیت خود را نشان دهند. او به تولید محصولات، سفر کردن، ماجراجویی و یا خلق تجربه‌های جدید و هیجان‌انگیز کمک می‌کند.

فردی با کهن‌الگوی ماجراجو حاضر است هر کاری برای جلوگیری از خستگی و محدود شدن انجام دهد، حتی اگر این کار با ریسک‌های بزرگ برای او همراه باشد. او دوست دارد خود را به چالش بکشد تا خود واقعیش را پیدا کند. برندی شخصی که خود را با این نوع کهن الگو معرفی می‌کند مخاطبانش را تشویق می‌کند خود را به چالش کشیده و کشف کنند.

آرکی تایپ بی‌گناه (Innocent )

او می‌خواهد به بهشت برود. او پاک، بخشنده، قابل‌اعتماد، خوش‌بین و خوشحال است. او فردی است که به دنبال شاد بودن و انجام کارهای درست است. او یک فردِ خوشبینِ وفادار است اما با ترس مجازات شدن به خاطر انجام کار نادرست زندگی می‌کند. او همچنین ممکن است برای دیگران ساده، بی‌تکلف و یا خسته‌کننده به نظر رسد.

برند شخصی با آرکی‌ تایپ بی‌گناه یک راه‌حل ساده برای یک مسئله ارائه می‌دهد. او  فردی است که با خوبی‌ها، با اخلاق، سادگی، نوستالژی و یا دوران کودکی زندگی را سیر می‌کند.

آرکی تایپ قهرمان (Hero)

کهن الگوی قهرمان یک نوع آرکی تایپ در برندسازی شخصی است که در آن، فرد می‌خواهد خود را اثبات کند. او با بهتر ساختن خود به دنبال بهبود جهان است. فردی جنگجو، رقابتی، عادل و همواره محکم و با اراده است. هدف او این است که در مسیری که به بهبود جهان و زندگی انسان منتهی می‌شود به یک استاد تبدیل شود. او ممکن است برای تبدیل شدن به فردی قوی، سالم و قهرمان، مغرور و بسیار متمرکز باشد.

فردی با کهن الگوی قهرمان به دنبال یافتن حریفی است که او را شکست دهد؛ اما در عین حال به شدت در مقابل شکسته شدن مقاومت به خرج می‌دهد. او عاشق رقابت و مبارزه است و به قولی ((به دنیا آمده تا بجنگد… به دنیا آمده تا شکست دهد)).

آرکی تایپ یاغی (Outlaw)

فردی با کهن الگوی یاغی فردی شورشی است. کسی است که قوانین را به منظور آزاد کردن خود واقعی می‌شکند. سرکش، به ظاهر ظالم، با نفوذ، با اعتبار و تندرو است. او قوانین صنعت را می‌شکند و هر قانون بی‌تأثیر را از بین می‌برد و برای مثال علیه یک سیستم مبارزه می‌کند. همه‌ی کارهای او برای رسیدن به هدف به نحوی متفاوت انجام می‌شود. ویژگی بد او وسوسه شدن و میل به انجام فعالیت‌های غیر قانونی است. او نمی‌ترسد و زندگی خود را بدون توجه به وضع موجود کنترل می‌کند.

آرکی تایپ شعبده‌باز (Magician)

آرکی تایپ یا همان کهن الگوی شعبده‌باز یک فرد یا برند جذاب، پویا، زرنگ و باهوش است. او کارهایی خارق‌العاده انجام می‌دهد و نتایجی باورنکردنی به دست می‌آورد. شاید من بیش از هرچیز عاشق این کهن الگو باشم. فردی با چنین آرکی تایپی استاد تجربه و دقت به جزئیات است. او دارای میل به دستکاری و تغییر و شناخت قواعد بنیادین جهان است. آرکی‌تایپ‌های شعبده‌باز افرادی بسیار جالب هستند چرا که آن‌ها می‌توانند به بسیاری از اشکال مختلف عمل کنند و نمایش ارائه دهند. توانایی برای تغییر و تأثیرگذاری بر جهان پیرامون آن‌ها با شیوه‌های جدید و پیشرفته یک قدرت اصلی این نوع برند شخصی است.

آرکی تایپ حاکم (Ruler)

حاکم به دنبال قدرت و انحصارطلبی است. یک برند شخصی با آرکی تایپ برایش با ارزش و گران دیده شدن یک اصل ضروری است. او تحمل بی‌ارزش شمرده شدن را ندارد. شاید بتوان به تابلوهای راهنمایی در این میان اشاره کرد: طلا و جواهر و وسایل گران برای کهن الگوی حاکم بسیار ارزشمند هستند.

آرکی تایپ حاکم آرمانی‌تر از همه آرکی تایپ‌ها است. آنها دیگران را برای رسیدن به سطحی از موفقیت تشویق می‌کنند. افرادی مسلط، کارآمد، منظم، مسئولیت‌پذیر و پرتحرک هستند. استراتژی این افراد این است که با قدرت کنترل خود را بر دیگران را اعمال کنند. اکثر مواقع آن‌ها می‌خواهند یک خانواده یا جامعه مرفه و موفق بسازند. این افراد مردم را به نظم و انضباط بیشتر (که در بسیاری از اوقات خودشان تعیین کننده‌ی این نظم و انضباط هستند) تشویق می‌کنند.

آرکی تایپ پرستار (Caregiver)

این کهن الگو یکی از کهن الگوهای مثبت است. گرچه از نظر من هیچ‌یک از کهن‌الگوهای قبل و بعد را نمی‌توان به سادگی مثبت یا منفی دانست. هرچیز مزایا و معایب خودش را دارد. اما در مورد کهن الگویی پرستار، او فردی خیرخواه، با معرفت، متواضع، نجیب، پرورش‌دهنده، باملاحظه، مهربان و بخشنده است.

او می‌خواهد به دیگران کمک کند و در کنار شما و کسانی که دوستشان دارد باشد. او اغلب در بخش دولتی خدمت می‌کند. به افراد کمک می‌کند تا از خود مواظبت کنند و به مشتریان خود از این طریق مزیت رقابتی می‌دهد. از مردم می‌خواهد با یکدیگر ارتباط داشته باشند و از هم مراقبت کنند. همچنین ترس اصلی او ناسپاسی دیگران است. 

آرکی تایپ عاشق (lover)

در این نوع آرکی تایپ فرد پرشور، صمیمی، دوست‌دار نوازش و محبت، در جستجوی عشق واقعی و به دنبال لذت است. استراتژی او این است که بیشتر و از لحاظ جسمی و احساسی هر روز جذاب و جذاب‌تر شود. او به مردم کمک می‌کند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. عاشقان با ایجاد روابط و خاطرات بلند مدت وارد احساسات ما می‌شوند. این کهن الگو خطر از دست دادن هویت خود را در بر دارد. شور و شوق، لذت و حس‌گرایی کلمات کلیدی عاشق هستند.

آرکی تایپ واقع‌گرا و قاعده‌مند (Regular)

اگر شما هم در شخصیت خود از آرکی تایپ واقع‌گرا بهره می‌برید، واقع‌بین و بی‌تکلف هستید. افراد دارای این آرکی تایپ به راحتی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند و معتقد هستند که تمام مردان و زنان برابرند. پرسونال برندهایی که از این نوع کهن الگو برخوردار هستند به دنبال ارتباط دوستانه با مخاطبین خود هستند.

آنها نسبت به مردم احساس تعلق می‌کنند، به ما فروتنی را یاد می‌دهند و معتقد هستند که تحقق رؤیاهای ما با سخت‌کوشی و نگرش خوب امکان‌پذیر است. از جمله ویژگی‌های چنین کهن‌الگویی در برند شخصی صادق بودن و اعتماد بسیار است اما چیزی که می‌توان جزءِ ویژگی‌های بد آن‌ها به حساب آورد، حریص و نخبه‌گرا بودن آن‌ها است.

آرکی تایپ شوخ‌طبع (Jester)

او فردی بذله‌گو، شوخ‌طبع، بی‌پروا و خود انگیخته است. او به روشن کردن جهان می‌اندیشد. او احساس می‌کند به مردم تعلق دارد و به آن‌ها کمک می‌کند تا اوقات خوبی داشته باشند. بزرگترین ترس او تبدیل شدن به فردی خسته‌کننده برای دیگران است. طنزپرداز ممکن است بیماری‌ها را درمان نکند، اما او روز و حال شما را بهتر می‌کند. فردی که در برندینگ شخصی خود را به عنوان یک فرد طنزپرداز به دیگران معرفی می‌کند برندی است که می‌خواهد در کنار ارائه خدمات خود، لبخند را بر روی لبان شما بیاورد و لحظاتی لذت‌بخش را برای شما رقم بزند، و حتی زندگی را برای شما با شادی، راحت‌ و قابل تحمل‌ کند.

آرکی تایپ خلاق (Creator)

آرکی تایپ خلاق، ویژگی‌های مبتکر، خلاق، با تخیلی بالا و مصمم دارد. او در زندگی به دنبال پیدا کردن خود نیست بلکه به دنبال ساختن خود است. هدف او تحقق آرمان‌هاست. یکی از مشکل‌ساز‌ترین ویژگی این افراد که البته می‌توانند به سادگی با آن مبارزه کنند کمال‌گرایی است.

همینطور افراد خلاق و سازنده‌ای که برند شخصی خودشان را بر اساس این ویژگی شخصیتی به نمایش می‌گذارند (حالا در هر حوزه و زمینه‌ای) اصولاً نگران هزینه‌های تولید محصول یا ساخت چیزی نیستند و این می‌تواند برایشان تهدید به حساب آید که با کمی واقع‌بینی می‌توانند آن را جبران کنند.

حالا نوبت شما و برند شخصی‌تان است

با خودتان فکر کنید در کدام دسته از این آرکی‌تایپ‌ها قرار می‌گیرید؟ آیا به دنبال ساخت محصولی منحصر به فرد هستید؟ یا فردی عاشق هستید که می‌خواهید دیگران را در خوشی‌ها و شادی‌های خود سهیم کنید؟ آیا روحیه‌ای جنگنده دارید و یا به دنبال کمک به دیگران هستید؟

شما لزوماً تنها در یک دسته از این آرکی تایپ‌ها قرار ندارید و نهایتاً برند شخصی شما حاصل چندین و چند جنبه از ویژگی‌های شخصیتی است.

کارکردهای مختلف آرکی تایپ‌های گوناگون در برندسازی شخصی

مهم این است که خودتان را بپذیرید و خودتان باشید. شما در هر حوزه و زمینه‌ای از برندسازی شخصی که هستید، با ویژگی‌های شخصیتی گوناگون از رقبایتان متمایز می‌شوید. درست مثل برندهای تجاری گوناگون که ویژگی‌های شخصیتی گوناگونی دارند و هریک مخاطبان بخصوصی را جذب خود می‌کنند.

فرض کنید یک مشاور سرمایه‌گذاری هستید. اگر شخصیتی شعبده‌باز را از خود بروز دهید مشتریانی جذب شما می‌شوند که به دنبال ده‌ برابر کردن سرمایه‌های خود در مدت کوتاهی هستند. اما در صورتی که کهن‌الگو یا آرکی تایپ قاعده‌مند را از خودتان بروز دهید، افرادی به سراغ شما می‌آیند که به دنبال کاهش ریسک خود در سرمایه‌گذاری و سودهایی به مراتب کمتر اما مطمئن‌تر می‌گردند.

مهم این است که شما چه شخصیتی دارید و برای چه افرادی مناسب‌تر هستید. در صورتی که بخواهید کهن‌الگویی خلاف واقع از خود بروز دهید با شکست مواجه خواهید شد، چرا که عملاً شما برای آن هدف مناسب نیستید.

برخی‌ شما را فریب می‌دهند!

ویژ‌گی منفی‌ای که در بین بعضی از راهنمایان برندسازی شخصی وجود دارد این است که آنها عملاً تفاوت برندسازی شخصی و برندسازی سازمانی را متوجه نشده‌اند و همان راه‌حل‌های همیشگی در برندینگ سازمانی را به شما توصیه می‌کنند.

آنها به شما می‌گوییند ببینید دیگران از شما چه می‌خواهند و چه چیز خریدار بیشتری دارد؛ آنگاه شخصیت خودتان را انتخاب کنید! می‌توانم بگویم این احمقانه‌ترین پیشنهاد آنهاست. آنها با خودشان فکر می‌کنند که شما مانند یک سازمان بی‌جان هستید و می‌توانید شخصیت خودتان را از اول ایجاد کنید.

در صورتی که شما درحال حاضر دارای شخصیت و کهن‌الگوهایی مستحکم شده در شخصیت خودتان هستید. پس توصیه من به شما این است که گوشتان را بر روی این حرف‌ها ببندید، شخصیت خودتان را بشناسید و طبق آن گام بردارید.

آیا باید دائماً به این لیست‌ها مراجعه کنم؟

همینطور دام دیگری که در مسیر برندسازی شخصی برای شما وجود دارد، وقت زیاد گذاشتن برای مطالعه‌ی انواع آرکی‌تایپ‌هاست. از شما یک سوال می‌کنم. آیا تا امروز که در مورد آرکی‌تایپ‌ها چیز زیادی نمی‌دانستید، از ویژگی‌های شخصیتی خودتان سرپیچی می‌کردید و در شخصیت خودتان گم شده بودید؟ نه…

پس از هم‌اکنون هم لازم نیست وقت زیادی را صرف این لیست‌ها کنید و توصیه مهم این است که ((تنها و تنها خودتان باشید و از خودتان بودن نترسید)). اگر خودتان باشید همه‌چیز درست پیش می‌رود و برند شخصی خودتان را به سرعت طبق آرکی‌تایپ‌های موجود در وجود خودتان بنا خواهید کرد.