اغلب ما – چه پدر و مادر باشیم چه نباشیم – باور داریم که پسرها و دخترها را خوب می‌شناسیم. از نظر ما پسرها موجوداتی پر جنب‌وجوش و معمولا شیطان هستند که از دیوار راست بالا می‌روند. ماشین‌بازی و فوتبال و دوچرخه‌سواری را دوست دارند و با عروسک و فنجان و قوری اسباب‌بازی و آرامش، میانه‌ای ندارند! بغل‌کردن و بوسیدن را دوست ندارند و از محبت کردن فراری هستند! برعکس، دختران عروسک‌های فرشته‌هایی هستند که عروسک‌های مامانی‌شان را بغل می‌گیرند و با مهربانی و ملاطفت در فنجان‌های کوچک اسباب‌بازی‌شان برای آن‌ها چای می‌ریزند؛ بغلی و با محبتند و لحظه‌ای از پدر و مادر جدا نمی‌شوند! در این مقاله قصد داریم روش‌های تربیت پسران با اعتماد‌به‌نفس را با هم مرور کنیم.

باورهای جنسیتی نادرست در مورد کودکان پسر

از نظر ما پسرها در جستجوی جدل و دعوا و دخترها آرام و بی سر و صدا هستند. این باور چنان در ما عمیق و ریشه‌دار است که اگر پسر بچه‌ای را ببینیم که آرام گوشه‌ای نشسته و با خرس عروسکی‌اش بازی می‌کند، با تعجب می گوییم: «او دختر است!» و اگر همان پسر در مغازه اسباب‌بازی فروشی در بین قفسه‌های به زعم ما دخترانه مشغول انتخاب باشد، او را کشان کشان به سمت قفسه‌های پسرانه می‌بریم و مجبورش می‌کنیم تا از بین ماشین‌ها و تفنگ‌ها و موشک‌های فضایی یکی را انتخاب کند. یعنی تمام هویت و جنسیت او را صرفا به این خاطر که تمایلی به بازی با اسباب‌بازی‌هایی که ما پسرانه می‌شناسیم ندارد، زیر سوال می‌بریم. او رفتاری شبیه به پسرهایی که ما در ذهنمان ساخته‌ایم ندارد، پس یک جای کار می‌لنگد!

با وجود این که کلیشه‌هایی در ذهن همه ما درباره پسران وجود دارد، بسیاری از ما پسرانی را دیده‌ایم که رفتارشان با آن کلیشه‌ها جور در نمی‌آیند و در آن قالب تعریف شده نمی‌گنجند. هر بار در برخورد با این گونه افراد، به این نتیجه رسیده‌ایم که «او مثل دخترها رفتار می کند. پس حتما مشکلی وجود دارد!» بنظر می رسد ما تصمیم نداریم تفاوت‌های فردی بچه‌ها را به رسمیت بشناسیم و همچنان همه را با یک معیار می‌سنجیم! همین‌طور نمی‌خواهیم قبول کنیم که کودکان – دختر یا پسر – الزاما نباید در آن کلیشه‌ها که ما در ذهن خود برایشان ساخته‌ایم بگنجند.

آگاهی و شناخت هر چه بیشتر از دنیای واقعی کودکان به رشد و تربیت سالم آن‌ها کمک خواهد کرد. در این راستا مطالعه کتاب «۱۰۰ نکته در شناخت دنیای پسران» نوشته «الیزابت هارتلی بروئر» می‌تواند راهنمای خوبی برای تمام والدین باشد.

این کتاب همان‌طور که از نام آن برمی‌آید، حاوی ۱۰۰ نکته برای شناختن و راهنمایی درست پسران به سمت خودباوری، عزت‌نفس، رشد و رسیدن به زندگی شاد و موفق است. در فصل اول با سرفصل «درک موانع و فرصت‌های پیش رو» چنین می‌خوانیم:

«خبرها حاکی از آنست که در حال حاضر پسرها روزگار سختی دارند. به نظر می‌رسد آن‌ها در تلاش برای یافتن نقش مناسب خود در زندگی و تطبیق خود با آن نقش، ناموفق وعاجز هستند. بر طبق آمار بدست آمده، پسرها مشکلات رفتاری بیشتری را تجربه می‌کنند و در سنین پایین دچار بزهکاری می‌شوند. برتری تحصیلی خود را که قبلا نسبت به دخترها داشتند از دست می دهند و میزان خودکشی ناشی از افسردگی در آن‌ها بیشتر از دختران است. ظاهرا تغییرات اجتماعی، اقتصادی و حتی تحصیلی، درحال تضعیف مردانگی ذاتی آن‌هاست و برای بعضی از آن‌ها آینده چیزی جز فشار یا شکست مداوم و یا هر دوی آن‌ها نیست. خودباوری و انگیزه‌های آن‌ها در پایین‌ترین سطح ممکن قرار دارد. با این حال بسیاری از پسرها به طور استثنایی به خوبی عمل می‌کنند و دارای آزادی‌های بیشتری هستند که از آن لذت می‌برند و درحال رها‌شدن از قید و بندهای تنها مظهر مردانگی خود هستند. آنها در مبارزه با زندگی در این دنیای نوین پیشی می‌گیرند و آسایش را در آزادی اندیشه، احساس و عمل هماهنگ با قلب گرم و صمیمی خود می‌بینند… پسرها برای اینکه بزرگسالانی دوست داشتنی، مهربان، انعطاف‌پذیر و ماهر شوند – که می‌توانند از زندگی بهره نهایی را ببرند – همانند دخترها به عشق، محبت و توجه نیاز دارند. خودباوری مثبت پسرها نه تنها از شادی مربوط به مرد بودن و داشتن تصویری واضح از مفهوم مردانگی، بلکه از حس اطمینان باید سرچشمه بگیرد…»

سرفصل‌های کتاب ۱۰۰ نکته برای تربیت پسران با اعتماد‌به‌نفس

مطالب کتاب در ۹ فصل به شرح زیر تقسیم‌بندی شده است:

فصل اول: درک موانع و فرصت‌های پیش رو

فصل دوم: برآوردن نیازها

فصل سوم: افزایش حس خودشناسی و خودآگاهی

فصل چهارم: القای دیدگاه مثبت نسبت به خویشتن در پسرها

فصل پنجم: توجه از طریق محبت و انضباط

فصل ششم: حساسیت نسبت به مشکلات و موانع

فصل هفتم: حمایت از آموزش و رشد فردی او

فصل هشتم: تشویق به داشتن اعتماد‌به‌نفس و استقلال پسران

فصل نهم: کنترل نقش و احساسات خودتان

علاوه بر سرفصل‌های جامع کتاب، آنچه توجه مرا بیشتر جلب کرد این بود که در هر فصل، پس از اینکه برای هر نکته آموزشی توضیح کامل داده شد، پیشنهاداتی برای پدر و مادرها و مربیان به صورت جداگانه داده شده است. این نکته نشان می‌دهد که اهمیت مربی در پرورش و راهنمایی پسران مد نظر کتاب بوده و مربی هم‌پای پدر و مادر در شکل‌گیری شخصیت و رشد پسران موثر است.

مهمترین اصل در تربیت کودکان پسر

برای مثال نکته ۲۱ ام از فصل سوم کتاب به شرح زیر است:

ژوبرت – فیلسوف فرانسوی – گفته است: «کودکان بیشتر به الگو نیاز دارند تا به انتقاد». پسران شناخت و ابراز افکار و احساسات خود را به دقت و به راحتی می‌آموزند، البته در صورتی که ببینند شما هم به همین شکل عمل می‌کنید! این نکته مخصوصا برای پسرها اهمیت دارد که نسبت به احساسات و عقاید پدران یا الگوهای مذکری که برای خود تعیین کرده اند، آگاه باشند. یک باور شاخص و نادرست در مورد خصوصیت مردانگی این است که عقاید باید به صورت امری و حالت مستبدانه اظهار شوند و «واقعیت محض» تلقی شوند. این رویکرد، احتمال اینکه دیگران – ازجمله کودکان – دیدگاه متفاوتی را درباره موضوعی داشته باشند، نادیده می‌گیرد و با دریچه کاملا متفاوتی به قضایا می‌نگرد. روش درست این است که ابتدا باید افکار و استدلال‌ها را مطرح کرد و توضیح داد.

یک اصل مفید اینست: بر حق خود برای اظهار نظر پافشاری کنید نه بر دیدگاه‌تان در مورد جهان. قدرت درونی زاییده صبر و احترام است نه سلطه‌طلبی. داشتن چنین منش و طرز برخوردی می‌تواند کاملا رهایی‌‌بخش باشد. اگر شما نیازی به سلطه‌جویی مداوم نداشته باشید، نیازی هم نخواهد بود که همیشه حق با شما باشد.

۵ روش تربیتی والدین برای افزایش اعتماد‌به‌نفس کودکان پسر

۱. اگر عصبانی، ناراحت یا دلخور هستید، به جای اینکه صرفا فریاد بزنید، دلیل آن را توضیح دهید.

۲. وقتی واکنش‌هایتان را نسبت به اعمال پسرتان توضیح می‌دهید، او می‌آموزد که نتایج رفتارش را حدس بزند و پیش‌بینی کند. این امر به او کمک می‌کند که شخص مسئولیت‌پذیری بار بیاید.

۳. با گفتن جمله‌هایی مانند : «اول این فکر را کردم، بعد دریافتم که … پس تصمیم گرفتم…» شیوه تصمیم‌گیری خود را برایش تعریف کنید.

۴. شما مسئول احساسات خود هستید. بگویید: «من عصبانی شدم وقتی که…» نه اینکه: «تومرا عصبانی کردی!»

۵. اگر پسرتان قسم می‌خورد، از او بخواهید تا برای بیان آنچه که سعی در گفتنش دارد واژه دیگری بیابد و خود نیز همین کار را بکنید.

۴ روش تربیتی معلم‌ها و مربیان برای افزایش اعتماد‌به‌نفس کودکان پسر

۱. به دانش‌آموزان‌تان کمک کنید تا بهترین زبان را برای ابراز افکار و احساسات‌شان بیابند.

۲. خودتان هم بکوشید تا حد امکان چنین کاری را انجام بدهید.

۳. از عبارت‌هایی که با «من» شروع می‌شود، استفاده کنید تا به نظر نرسد که دانش‌آموز خاص یا گروهی خاص از دانش‌آموزان را سرزنش می‌کنید.

۴. آگاهی عاطفی، واژگان عاطفی را می‌طلبد. پسرها باید کلماتی را که می‌توانند برای ابراز احساسات‌شان به کار ببرند، کشف کنند. اگر اطلاعات به طرز مناسبی به آنها داده شود از گسترش واژگانی که در حافظه دارند برای جایگزین کردن ناسزاها لذت خواهند برد.

همان‌طور که می‌بینید توضیحاتی که برای پدر و مادر و مربی داده شده علاوه بر این‌که نکته‌ها را به خوبی در ذهن مخاطب روشن می‌کند، راهکارهای عملی نیز در برخورد با پسران ارائه می‌دهد.

به نظر می‌رسد که با توجه به حجم کتاب و تنوع مطالب آن، نویسنده به خوبی توانسته است آنچه برای پرورش پسرانی شاد، موفق و توانا لازم است یک‌جا جمع کند. با مطالعه این کتاب نه تنها بعضی باورهای نادرست از ذهن مخاطب پاک می‌شود، بلکه راه‌های درستی برای مواجهه با پسران در شرایط مختلف پیش پای مخاطب گذاشته می‌شود.

دغدغه والدین و مربیان، بخشیدن هویت مناسب مردانه به پسران است. هویتی که برای بدست آوردن آن لازم نیست که او خود را از دیگران جدا کند یا با خود غریبه شود. دنیای نچسب و سهل‌انگارانه فرهنگ مردانه، مردها را به جایی نمی‌رساند. بلکه باید احساسات و افراد در آن جایی داشته باشند. با کمک کردن به پسرها در تحول بخشیدن به نیروی درونی و پرورش دادن خودباوری گاه شکننده خود، می‌توانیم آن‌ها را یاری کنیم تا به افراد، پدران و مردانی شاد، خونگرم، بخشنده و دارای اعتماد‌به‌نفس برای جامعه آتی ما تبدیل شوند که برای هر کسی – از جمله خودشان – مفید خواهد بود.