اختلال سازگاری یک وضعیت کوتاه مدت است و زمانی رخ می‌دهد که فرد به سختی می‌تواند با یک شرایط خاص در زندگی‌اش کنار بیاید یا با آن مواجه شود. این شرایط خاص ممکن است یک تغییر بزرگ در زندگی، از دست دادن یکی از نزدیکان و یا یک رویداد مهم در زندگی باشد که موجب ایجاد استرس در فرد می‌شود. در سال ۲۰۱۳ این نوع اختلال در سیستم تشخیص سلامت روانی، اختلال سازگاری نام گرفت.

از آن‌جایی که افراد مبتلا به اختلالات سازگاری اغلب علائمی از افسردگی بالینی را در خود دارند، همچون ترس، احساس ناامیدی، نداشتن علاقه به کار و فعالیت، این اختلال به صورت غیر رسمی افسردگی وضعیتی نیز نامیده می‌شود.

با این حال برخلاف افسردگی عمده، اختلال سازگاری شامل بسیاری از علائم فیزیکی و روانی افسردگی بالینی (همچون تغییرات در خواب، اشتها و انرژی) و یا در سطوح بالاتر (رفتار و یا افکار مربوط به خودکشی) نمی‌شود.

انوع استرس‌هایی که می‌توانند در بروز چنین اختلالی موثر باشند با توجه به شخصیت فرد و خصوصیات شخصیتی او ممکن است متفاوت باشد، اما از مهمترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شکست در رابطه و یا ازدواج
• از دست دادن و یا تغییر شغل
• مرگ کسی که دوست داشته
• پیشرفت و توسعه‌ی یک بیماری در شما و یا در فردی که دوستش دارید
• قربانی یک جنایت بودن
• داشتن یک تصادف وحشتناک
• به وجود آمدن تغییرات اساسی در زندگی (همچون ازدواج کردن، بچه دار شدن، بازنشسته شدن)
• تجربه‌ی بلایای طبیعی و غیرطبیعی فاجعه‌بار (سیل، زلزله، جنگ)

فردی که مبتلا به اختلال سازگاری است علائم عاطفی و یا رفتاری خاصی ممکن است در اثر استرس به وجود آمده از یک رویداد در او توسعه یابد. این علائم معمولا در طول سه ماهه اول وقوع این رویداد خود را نشان داده و توسعه می‌یابند و به ندرت بیش از شش ماه به طول می‌انجامند. در این نوع اختلال معمولا میزان واکنش به یک عامل استرس‌زا بیش از آن چیزی است که معمولا انتظار می‌رود. علاوه بر این این علائم ممکن است در توانایی عملکرد فرد اثر بگذارد. برای مثال ممکن است مشکلاتی در سیستم خواب، کار و یا تحصیل فرد به وجود آید.

اختلال سازگاری همچون اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) نیست. اختلال استرس پس از سانحه معمولا به عنوان واکنش به یک رویداد تهدید کننده در زندگی رخ می‌دهد که حداقل تا یک ماه پس از حادثه توسعه یافته و بیشتر از زمانی که معمولا برای اختلالات سازگاری طول می‌کشد به طول می‌انجامد. این در حالی است که اختلالات سازگاری به ندرت بیش از ۶ ماه به طول می‌انجامد.

علائم اختلال سازگاری چیست؟

سندرم اختلالات سازگاری معمولا بسته به هر فرد و ویژگی‌های فردی او ممکن است دامنه‌ی وسیعی از علائم را شامل شود اما از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• احساس ناامیدی
• ناراحتی و غم
• گریه‌های گاه به گاه
• اضطراب و استرس
• نگرانی
• سردرد و یا دل‌درد
• ضربان قلب غیرمعمول
• بی‌رغبتی نسبت به بودن در اجتماع و فعالیت‌های اجتماعی
• غیبت از مدرسه و یا کار
• رفتارهای خطرناک و یا مخرب و غیرمعمول برای مثال رانندگی بی‌پروا و خطرناک
• تغییرات در اشتها، کم خوری و یا پرخوری
• مشکلات خواب
• احساس خستگی و یا بی‌انرژی بودن
• افزایش مصرف الکل و یا داروهای دیگر

علائم در کودکان و نوجوانان بیشتر در رفتارهای طبیعی آن‌ها خود را نشان می‌دهد، همچون فرار از مدرسه، دعوا کردن با دیگران و پرخاشگری. اما در بزرگسالان این علائم معمولا در احساسات فرد خود را نشان می‌دهد، همچون احساس اضطراب و افسردگی.

اختلال سازگاری تا چه اندازه بین افراد رایج است؟

این نوع اختلال معمولا بین افراد جامعه بسیار اختلال رایجی است و می‌تواند افراد را از هر نژاد و قوم و شیوه‌ی زندگی تحت تاثیر قرار دهد. اگرچه اختلالات سازگاری در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتند اما معمولا در دورانی از زندگی خود را بیشتر نشان می‌دهند که تغییرات اساسی در آن دوران به وقوع می‌پیوندد، همچون دوران نوجوانی، میانسالی و یا پیری، این سه برهه از زمان‌هایی هستند که احتمال بروز این اختلال نسبت به هر زمان دیگری بالاتر است.

چگونه می‌توانم تشخیص دهم که آیا مبتلا به اختلال سازگاری هستم یا نه؟

اگر شک دارید به اینکه آیا دچار این نوع هستید یا نه به دکتر مراجعه کنید. اگر علائم مشابهی در شما وجود داشته باشند دکتر ابتدا ممکن است آزمایشاتی فیزیکی بر روی شما انجام دهد و درباره سابقه‌ی پزشکی و روانی شما سوال کند. اگرچه تست‌های آزمایشگاهی و یا تصویربرداری مشخصا برای تشخیص این بیماری وجود ندارند، اما ممکن است پزشکان آزمایشات مختلفی چون آزمایش خون و یا تصویربرداری‌های مختلف از شما انجام دهند تا مطمئن شوند این علائم ریشه در مشکلات فیزیکی شما نداشته باشند. علاوه بر این دکتر شما ممکن است علائم مربوط به بیماری‌های روانی دیگری همچون استرس پس از سانحه، افسردگی بالینی و یا اختلال اضطراب را بررسی خواهد کرد. علاوه بر این پس از اینکه دکتر از وجود این اختلال در شما مطمئن شد گزارشی مبنی بر میزان شدت این اختلال در شما خواهد نوشت، میزان مدت زمانی که بیماری ممکن است به طول انجامد تا حدودی پیش‌بینی کرده و مشکلاتی که ممکن است این بیماری در عملکرد روزانه‌ی شما ایجاد کند تخمین می‌زند. به طور کلی زمانی فرد مشکوک به داشتن این اختلال می‌شود که سطح استرس‌ها و علائم بیشتر از حالات معمول باشد و نسبت به یک منبع استرس‌زای مشخص فرد بیش از آنچه باید عکس العمل نشان دهد.

پس از تشخیص کامل و مطمئن پزشک شما را به یک روانشناس و یا روان‌پزشک متخصص معرفی خواهد کرد و دوره‌ی درمان را از این طریق آغاز خواهید کرد.

چگونه اختلال سازگاری را می‌توان درمان کرد؟

روان‌درمانی شایع‌ترین درمان برای از بین بردن علائم این نوع اختلال به شمار می‌رود. این درمان به او کمک می‌کند که فرد بفهمد که منبع استرس‌زا چطور بر زندگی او تاثیر می‌گذارد. علاوه بر این به فرد کمک می‌کند تا راه‌های مقابله را بیاموزد. از طرفی درمان‌های گروهی می‌تواند به فرد کمک کند تا با افرادی که در موقعیت‌های مشابهی هستند و راهکارهای موثرشان بیشتر آشنا شود و مسیر را برای او هموارتر کند. در برخی موارد مصرف برخی داروها به صورت کوتاه مدت برای از بین بردن علائمی چون اضطراب و کم‌خوابی می‌تواند موثر باشد. این اختلالات ممکن است با گسترش یافتن گاه منجر به بروز افسردگی عمده در فرد شود و یا در افرادی که برای پناه بردن از احساسات خود به الکل و یا مواد مخدر پناه می‌برند خطر اعتیاد نیز خطری جدی محسوب می‌شود. پس بهتر است که هرچه سریعتر برای درمان این اختلال اقدام کرده و آن را جدی بگیریم.