روانشناسی خانواده چیست؟

روانشناسی خانواده یا خانواده‌شناسی، شاخه‌ای از روانشناسی است که به بررسی روابط افراد درون خانواده می‌پردازد. بررسی این روابط، به منظور بهبود روابط خانواده و پیشگیری از بروز مشکلات روانی است. در این رشته، از تکنیک‌های مختلفی مانند مصاحبه، مشاهده و آزمون‌های روان‌سنجی استفاده می‌شود.

در مطالعه روانشناسی خانواده، توجه به پویایی خانواده، تاریخچه خانواده و نقش اعضای خانواده در تشکیل و تحول آن‌ها از جمله نکات مهم است. همچنین، بررسی عوامل کشنده و کشنده در خانواده، نحوه ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر و نحوه حل مسائل و اختلافات خانوادگی نیز در این رشته مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در روانشناسی خانواده، به منظور بهبود روابط خانواده و پیشگیری از بروز مشکلات روانی، از روش‌های مختلفی مانند مشاوره خانواده، درمان خانوادگی، درمان گروهی و مداخله خانوادگی استفاده می‌شود. در مشاوره خانواده، روان‌شناس به عنوان مشاور، با اعضای خانواده در ارتباط است و به کمک تکنیک‌های خاص، بهبود روابط خانواده را مورد توجه قرار می‌دهد. همچنین، در درمان خانوادگی، اعضای خانواده در کنار یکدیگر برای رسیدن به هدف مشترکی کار می‌کنند. درمان گروهی نیز، با استفاده از گروه‌های کوچک از افراد، به بهبود روابط خانوادگی از طریق حل مشکلات مشترک پرداخته می‌شود.

در نهایت، مداخله خانوادگی، به عنوان یک روش مؤثر در درمان مشکلات روانی، با توجه به نقش اعضای خانواده در تشکیل و تحول آن‌ها، برای بهبود روابط خانواده و پیشگیری از بروز مشکلات روانی استفاده می‌شود. در این روش، تکنیک‌های مختلفی مانند مصاحبه، مشاهده و آزمون‌های روان‌سنجی به کار می‌روند. این روش، به منظور هماهنگی و تعامل بهتر اعضای خانواده، به کار می‌رود و می‌تواند بهبود روابط خانوادگی و بهبود روانی اعضای خانواده را به همراه داشته باشد.

در این مقاله به این مبحث می پردازیم که روانشناسی خانواده چیست؟ اعتیاد، طلاق، فرار از خانه، عدم تعامل مناسب والدین، مشکلات زناشویی، تربیت فرزندان و … مسائلی است که می تواند از خانواده شروع شده و بر زندگی افراد اثرات ماندگاری بر جای بگذارد. وجود آسیب و ناهنجاری در یک خانواده می تواند افراد یک جامعه را مورد آسیب و در معرض تهدید قرار دهد. خانواده به عنوان یکی از مهم ترین ارکان جامعه باید محیطی مناسب برای اعضا باشد و امنیت، عشق و آرامش را به افراد دهد. روانشناسی خانواده با استفاده از تحقیقات صورت گرفته در زمینه خانواده با نگاهی آسیب شناسانه و علمی در پی آن است که این آسیب ها را به حداقل رسانده و شرایطی مناسب را در خانواده ایجاد کند. اما خانواده چیست و در جوامع چه جایگاهی داشته و دارد؟ با امیدان حضور همراه باشید.

جایگاه خانواده در تاریخ و جامعه

در تاریخ بسیار از ارزش خانواده سخن گفته شده است. روانشناسان، جامعه شناسان و تاریخ نگاران نگاهی ویژه به نهاد خانواده داشته و همواره از اثرگذاری آن بر جوامع و افراد سخن گفته اند. خانواده را نخستین نهاد اجتماعی می دانند. تولد در خانواده اتفاق می افتد و خانواده وظیفه آموزش و کسب مهارت ها را تا سنین نوجوانی و جوانی برعهده دارد. خانواده همچنین بستری برای رشد اجتماعی افراد است. افراد بسیار به خانواده وابسته هستند به شکلی که موفقیت خانواده به میزان زیادی به موفقیت آنها در پیوند خواهد بود. خانواده نخستین جامعه همراه با ارزش ها و هنجارهایی است که فرد در آن رشد می کند و می بالد. کودک با قوانین و هنجارها در خانواده آشنا می شود. سلسله مراتب در خانواده و قوانین در آن می تواند فرد را با قوانین و نظم موجود در جهان آشنا کند. خانواده و افراد در آن دارای پیوستگی عاطفی هستند و می توانند در بسیاری از رویدادها پشتیبان هم باشند. کودک و نوجوان با بسیاری از مفاهیم اولین بار در خانواده آشنا شده و آنها را تجربه می کند. خانواده عشق، مهرورزی، فداکاری و بخشش و حمایت را در درون خود دارد. جایگاه خانواده همچنین در جامعه جایگاهی یگانه و منحصربه فرد است که همچنان پابرجاست. بسیاری نبود خانواده در یک جامعه را نشانه ای از فروپاشی آن جامعه می دانند. آسیب در نهاد خانواده می تواند تبعات وخیمی داشته باشد که جدا از فروپاشی خانواده بهداشت روانی اعضای آن را نیز دستخوش آسیب کند. همه اینها این نکته را یادآور می شود که نگاه به چنین نهادی و حفظ آن چه میزان ضرورت دارد و باید به آن پرداخته شود. روانشناسی خانواده در پی شناسایی و رفع آسیب های موجود در خانواده است.

روانشناسی خانواده

با توجه به جایگاه خانواده در زندگی افراد و جامعه توجه ویژه به آن ضروری است. آسیب و ناهنجاری در خانواده می تواند افراد در آن را نیز درگیر آسیب و ناهنجاری کند. این ناهنجاری می تواند اثرات فراوانی بر روی جامعه داشته باشد . چه بسا جبران ناپذیر باشد. بهداشت روانی همواره یکی از نکات مورد بررسی در روانشناسی بوده است. در این میان روانشناسی خانواده برای رسیدن خانواده و افراد آن به بهداشت روانی و بهبود روابط خانوادگی شکل گرفته است. روانشناسی خانواده با توجه به پژوهش ها و دستاوردهای روانشناسی می کوشد تا به بررسی مشکلات و موانع موجود در خانواده از جمله ازدواج، طلاق، تعامل زناشویی و یا تعامل با فرزندان و آسیب های دیگر در خانواده بپردازد و برای رفع آنها راهکاری عملی ارائه دهد. به بیان ساده تر روانشناسی خانواده به پایداری و ثبات خانواده و رفع موانع و آسیب ها از آن کمک می کند.

انتخاب همسر

نخستین گام در تشکیل خانواده انتخاب همسر است. از آنجا که ساختار خانواده یک واحد زیستی (بیولوژیکی) است تشکیل آن با پیوند زناشویی صورت می پذیرد. انتخاب همسر مناسب نخستین و مهم ترین گام برای شکل گیری یک خانواده مناسب و به دور از ناهنجاری و آسیب های مختلف است. هر چند که پیش از ازدواج و در حین ازدواج نیاز به کسب آموزش های لازم درباره تعاملات بین افراد با همسران است و این تعاملات می تواند بر خانواده اثری مستقیم و جدی داشته باشد اما انتخاب همسر نخستین گام عملی در تشکیل یک خانواده است. در این میان روانشناسی خانواده راهکارهایی مفید و عملی را در این باره ارائه می دهد.

تعاملات زناشویی

روابط درون خانواده میزان پایداری آن خانواده را نشان می دهد. احترام، صمیمت، همراهی و پشتیبانی در کانون خانواده از اهمیت زیادی برخوردار است. بخشی از روابط در خانواده مربوط به روابط زناشویی است. روابط زناشویی موفق به ماندگاری و ثبات ازدواج و یک خانواده کمک زیادی می کند. نحوه تعامل طرفین و شکل گیری روابط و مسائل زناشویی نکاتی است مهم که روانشناسی خانواده به آن نگاهی ویژه دارد. همچنین آموختن نحوه صحیح رابطه و تعامل در بستر خانواده و با همسر از نکات مهمی است که می تواند تا حد زیادی از آسیب و ناهنجاری در خانواده جلوگیری کند. بهبود این تعامل و شکل گیری مناسب آن یکی از فعالیت روانشناسی خانواده است. روانشناسی خانواده می کوشد به بهبود تعاملات و رابطه زناشویی در خانواده کمک کند.

تعامل با فرزندان

یکی از ویژگی های خانواده داشتن فرزند است. هر چند امروزه انواع مختلفی از خانواده تعریف شده است و می توان خانواده هایی را تصور کرد که بدون فرزند هستند اما همچنان داشتن فرزند در خانواده یکی از اجزای اصلی آن است. با به دنیا آمدن فرزند به خانواده تغییرات زیادی در روابط و تعامل زن و مرد و محیط خانواده صورت می پذیرد. وجود فرزند در خانواده سبب رویدادهایی تازه می شود. برای تربیت فرزند و نحوه تعامل درست با آن، والدین نیازمند رعایت نکات و اصولی است که روانشناسی خانواده همواره به آن نظر داشته و تلاش داشته تا این روابط را تا حد زیادی بهبود بخشد. اثر والدین و خانواده بر فرزندان تا آخر عمر پابرجاست و می تواند بر موفقیت و سلامت روان فرد اثری مهم داشته باشد. در این میان آشنایی با شیوه های مختلف تربیتی و فرزندپذیری می تواند بسیار به خانواده ها کمک کرده و باعث شود تا آنها بتوانند شرایط مناسبی را در درون خانواده برای تربیت فرزندان در پیش گیرند. این تعاملات با توجه به اهمیت آن همواره مدنظر روانشناسی خانواده بوده است. ایجاد رابطه صحیح و شیوه درست فرزندپروری از نکات کلیدی در روانشناسی خانواده است.

بهداشت روانی

بهداشت روانی برخورداری از آرامش و امنیت درونی است. نبودن اضطراب، افسردگی و ناراحتی های روحی و روانی نشان از بهداشت روانی در افراد دارد. ذهن و اندیشه سالم اثر وجود بهداشت روانی در افراد است. عدم وجود بهداشت روانی بر افراد اثری منفی دارد و می تواند حتی به سلامت جسمانی آنها نیز آسیب وارد کند. نبود بهداشت روانی همچنین می تواند به آسیب خانواده بیانجامد و وجود بهداشت روانی باعث مشارکت، همدلی و احترام در خانواده خواهد شد. یکی از اهداف روانشناسی خانواده رسیدن اعضای خانواده به بهداشت روانی است. افزایش ثبات و پایداری و مشارکت و روابط بهینه در خانواده تنها چند نتیجه از وجود بهداشت روانی در اعضای یکی خانواده است که روانشناسی خانواده بر آن تأکید دارد.