یکی دیگر از طرحواره های حوزه گوش به زنگی بیش از حد و بازداری، طرحواره بازداری هیجانی است. طرحواره های این حوزه فرد را از نظر عاطفی به یک انسان بسیار خویشتن دار و سرد تبدیل می کنند. این افراد اغلب دارای احساساتی مانند نگرانی و اضطراب، خویشتن داری و بی مهری، کمال گرایی و سخت گیری بیش از حد، خشم و بی تحملی و احساساتی مشابه هستند.

طرحواره بازداری هیجانی چیست؟

بازداری هیجانی به معنی جلوگیری از بروز و بیان احساسات است. مفهوم طرحواره را نیز می توان به صورت یک قالب بیان کرد که افکار و روحیات روانشناختی انسان از زمان کودکی به شکل آن قالب درآمده است. بنابراین طرحواره بازداری هیجانی به معنای انسانی می باشد که از کودکی یاد گرفته است احساسات خود را بروز ندهد و آنها را سرکوب کند.

دلایل شکل گیری این طرحواره

مهم ترین دلیل می تواند سرکوب احساسات کودک توسط والدین باشد. در واقع زمانی که کودک برای اغلب احساسات و کارهای خود توسط والدین شرمنده می شود، طرحواره بازداری هیجانی می تواند شکل بگیرد.

والدینی که با تصور مؤدب به بار آوردن فرزند بسیار به او سخت می گیرند و دائماً اشتباهاتش را یادآور می شوند نیز ممکن است باعث شکل گیری این طرحواره شوند. به طور مثال پدر و یا مادر سعی می کنند چندین بار فرزند خود را به دلیل بلند صحبت کردن در جمع سرزنش کنند تا او دیگر این اشتباه را تکرار نکند. در صورتی که این کار فقط باعث می شود که فرزند یاد بگیرد که از بروز احساسات خود شرمنده شود.

همچنین در برخی از فرهنگ ها و سنت های ما خویشتن داری بیش از حد یک حسن به شمار می رود. لذا در چنین جامعه ای احتمال این که طرحواره بازداری هیجانی وجود داشته باشد بالا است. در واقع والدینی که خویشتن داری را نوعی ارزش می دانند فرزند خود را نیز یک انسان خویشتن دار و شرمسار از ابراز احساسات به بار می آورند.

به علاوه می دانیم که شکل گیری شخصیت روانشناختی کودک به خصوص در اوایل زندگی به عهده مادر می باشد. بنابراین نوع رفتار مادر با فرزند بسیار مهم است. لذا اگر کودک به اندازه کافی از مادر محبت و توجه دریافت نکند و مادر دائماً بی حوصله و افسرده باشد، نمی تواند به احساسات و هیجانات کودک پاسخ مناسبی بدهد. در نتیجه در طول زمان کودک نیز افسرده می شود و تمایلی به ابراز هیجانات خود نخواهد داشت.

طرحواره بازداری هیجانی اغلب در چه زمینه هایی دیده می شود؟

با دقت نظر به محیط اطراف و اطرافیان خود می بینیم که هر کدام از ما رفتارها و شخصیت خاص خود را داریم. اما برخی از این رفتارها بیشتر دیده می شوند و پررنگ تر هستند. برخی نیز موجب آزار اطرافیان و البته خود فرد می شوند که به اینها می توان نام بیماری های روانشناختی را داد. بیماری های روانشناختی معمولاً دیر شناخته می شوند و بسیاری از ما ممکن است مبتلا به بیماری باشیم ولی از وجود آن آگاهی نداشته باشیم. روش های متعددی برای تست سلامت روان انسان وجود دارند که یکی از آنها تست طرحواره یانگ است. این تست می تواند تله های احتمالی فرد را مشخص کند.

یکی از این تله ها طرحواره بازداری می باشد که در آن فرد سعی بر بازداری احساس و هیجانات خود دارد. برخی از این روش های بازداری را در زیر آورده ایم.

• خوشحالی، محبت و برانگیختگی جنسی
• صحبت از احساس و نیاز شخصی
• بی توجهی به هیجانات
• خشم و پرخاشگری

خوشحالی، محبت و برانگیختگی جنسی

چنین افرادی برای جلوگیری از شرمنده شدن نزد دیگران به هیچ وجه احساس خود را به زبان نمی آورند. همچنین به صورت افراطی اعمال و هیجانات خود را کنترل می کنند و از بروز آنها بازداری می کنند. به علاوه چنین افرادی به هیچ وجه محبت و علاقه خود را ابراز نمی کنند. دلیل این رفتارها نیز ترس از طرد و یا شرمنده شدن است.

به طور مثال فرد تصور می کند که اگر به همسر خود ابراز علاقه کند ممکن است او سؤبرداشت کند و یا از رفتارش سؤاستفاده شود. در نتیجه سعی می کند هیچ وقت احساس خود را ابراز نکند تا کنترل زندگی از دست نرود.

همچنین این افراد معمولاً جذب انسان های پرشور و پرهیجان می شوند. واضح است که یک فرد با طرحواره بازداری هیجانی و یک فرد پرشور تفاهم چندانی با یکدیگر نخواهند داشت. چرا که طرحواره بازداری از اعمال و رفتار طرف مقابل خجالت زده وشرمنده است. همچنین طرف مقابل نیز از سکون، خویشتن داری و بی ذوقی فرد مبتلا به طرحواره ناراضی و کسل می باشد.

مبتلایان به این طرحواره از نیازهای جنسی خود نیز شرمنده هستند و در ابراز آن ناتوان می باشند. بنابراین در روابط زناشویی خود معمولاً خجالت زده و ناتوان ظاهر شده و سعی می کنند از همسر خود دوری کنند.

صحبت از احساس و نیاز شخصی

برخی از این بیماران تا حدی در ابراز احساس خود ناتوان شده اند که دیگر نمی توان آن را به بازداری ارتباط داد. در واقع این افراد از ابراز احساس و نیاز خود بازداری نمی کنند بلکه این ناتوانی تبدیل به جزئی از شخصیت آنها و یک سبک زندگی در آنها شده است.

در نتیجه برای درمان این نوع از طرحواره بازداری هیجانی مشاور باید فردی شوخ و بسیار پرشور باشد تا بتواند طرحواره آنها را درمان کند. جلسات مشاوره بهتر است به جای صحبت های منطقی و روانشناختی سنگین، صمیمی و پرشور برگزار شوند. بنابراین در صورتی که رفتار مشاور با چنین افرادی دوستانه، صمیمی و همراه با شوخ طبعی باشد پاسخ بهتری دریافت خواهد کرد.

بی توجهی به هیجانات

برخی از این بیماران نیز سعی می کنند به هیجانات و احساسات خود بی تفاوت باشند. در واقع از دیدگاه آنها احساس و هیجان بی معنی است و انسان باید معقول و خویشتن دار باشد. به طور مثال عشق و علاقه از نظر آنها بی معنی است و به زبان آوردن آن نیز مفهومی ندارد. این نوع بازداری معمولاً در جوامع سنتی و مذهبی بیشتر دیده می شود.

این الگوی رفتاری اغلب در سبک مقابله ای اجتناب دیده می شود. در واقع فرد مبتلا به این نوع از طرحواره بازداری هیجانی از بیان احساس و هیجانات خود اجتناب می کند و سعی در سرکوب کردن آنها دارد. لذا این افراد در روابط خود کاملاً خشک و بی روح هستند و به راحتی نمی توان با آنها ارتباط برقرار نمود.

 خشم و پرخاشگری

خشم و پرخاشگری معمولاً در سبک مقابله ای جبران افراطی دیده می شود. فرد در جبران افراطی طرحواره بازداری خود به سمت مصرف مواد مخدر و الکل کشیده می شود. چرا که با استفاده از این روش فرد دیگر از ابراز هیجانات و اعمال خود خجالت زده نیست و به راحتی می تواند احساس خود را بروز دهد.