آشنایی با طرحواره خویشتنداری و خودانضباطی ناکافی

دومین و آخرین طرحواره حوزه محدودیت های مختل، طرحواره خویشتنداری و خودانضباطی ناکافی است. این طرحواره در گذشته زیرمجموعه ای از طرحواره استحقاق بود. اما در حال حاضر یکی از ۱۸ طرحواره مستقل شناخته می شود. این طرحواره ها منجر به بیماری های روانی خودتخریبی می شوند. بیمار و اطرافیانش بدون اینکه متوجه باشند، ممکن است سالیان طولانی آن را تحمل کنند و متوجه نباشند که این می تواند یک بیماری جدی باشد.

طرحواره خویشتنداری و خودانضباطی ناکافی چیست؟

مفهوم خویشتنداری ناکافی، کنترل ناکافی بر هیجانات و تسلط ناکافی بر خود است. بنابراین این بیماری باعث می شود که فرد کنترلی بر خشم، درد، شادی، هیجان و … خود نداشته باشد.

بخش خودانضباطی ناکافی در طرحواره خویشتنداری و خودانضباطی ناکافی نیز به معنای نداشتن انضباط کافی در امورات شخصی و اجتماعی است. بیمار نمی تواند حتی ذهن و افکار خود را منضبط سازد و یا تمرکزی کافی بر هدف خود داشته باشد. از دیدگاه اجتماعی نیز نمی تواند هیچ گونه نظمی در روابط اجتماعی خود و کنترل آنها داشته باشد.

عوامل شکل گیری طرحواره خویشتنداری و خودانضباطی ناکافی

والدینی که با حمایت های بیش از اندازه خود کودک را لوس و زیاده خواه به بار می آورند باعث می شوند که او یاد بگیرد که خواسته اش در لحظه برآورده شود. بنابراین صبر و خویشتنداری را یاد نخواهد گرفت و نمی تواند در مقابل سختی ها و ناکامی های زندگی تحمل و بردباری داشته باشد.

همچنین والدینی که به فرزند خود منضبط بودن را آموزش نمی دهند، در آینده باید شاهد گرفتار شدن او به طرحواره خویشتنداری و خود انضباطی ناکافی باشند. کودکی که طبق برنامه ای هدف‌دار و منضبط تربیت نشود و خود را موظف به پایبند بودن به یک سری ملزومات فردی و اجتماعی نداند، به طور حتم در آینده دچار خودانضباطی ناکافی خواهد شد.

خویشتنداری ناکافی باعث چه رفتارهایی می شود؟

چنین بیمارانی تحمل ناکامی را ندارند. در نتیجه تا حد امکان از روبه‌رو شدن با مشکلات و پذیرفتن مسئولیت (به خصوص مسئولیت انجام کارهای مهم و بزرگ) خودداری می کنند. مبتلایان به طرحواره خویشتنداری ناکافی کم تحمل و معمولاً عصبی هستند و در قبال اطرافیان بسیار کم حوصله بوده و رفتاری پرخاشگارانه دارند. خود تصور می کنند که این یک نوع رک بودن است. در صورتی که این گونه نیست و طرحواره خویشتن داری ناکافی دلیل آن است.

نوعی دیگر از خویشتن داری ناکافی برعکس موارد گفته شده، باعث عدم کنترل هیجانات مثبت مانند خوشحالی و خنده است. به این صورت که برخی از این بیماران در کنترل زمان و مکان خنده خود مشکل دارند. طرحواره خویشتنداری و خودانضباطی ناکافی در این گونه موارد باعث می شود فرد در جایی و یا زمانی که نباید، بخندد و یا خوشحال باشد. به طور مثال اگر در جمعی یک نفر اشتباهی سهوی انجام دهد، خویشتن داری ناکافی باعث می شود که بیمار نتواند خنده خود را کنترل کند.

خودانضباطی ناکافی و بروز مشکلات شخصی

همانطور که گفتیم این افراد از کودکی بی برنامه و غیرمنضبط به بار آمده اند. بنابراین در نوجوانی و جوانی نیز نمی توانند برنامه ای برای تحصیل و موفقیت داشته باشند. رعایت یک چهارچوب و پیش روی طبق برنامه ای مشخص برای آنها دشوار و تقریباً غیر ممکن است. چنین نوجوانی با دیدن هم سن وسالان خود به فکر داشتن برنامه ای مشخص برای خود می افتد. لذا مراجعه های متعدد به مراکز مشاوره تحصیلی خواهد داشت اما هیچ کدام نتیجه بخش نخواهند بود. چرا که طرحواره خودانضباطی ناکافی این اجازه را نخواهد داد.

با گذر از سنین نوجوانی و جوانی، یک بزرگسال نیز با غرق شدن در بی نظمی های خود دچار فراموشی های مکرر، شلختگی های بسیار، بی برنامه‌گی های مفرط و… می شود. در نتیجه طرحواره خویشتنداری  و خودانضباطی ناکافی نیز مانند اکثر طرحواره ها منجر به تنهایی فرد می شود. چرا که یک انسان نرمال نمی تواند شرایط چنین افرادی را به راحتی تحمل کند.

نداشتن هدفی مشخص برای آینده فرد را پوچ و بی انگیزه خواهد کرد. بیماران طرحواره خودانضباطی ناکافی نیز دچار مشکل بی برنامه‌گی و بی هدفی هستند. این بیماری خطرناک فرد را به سمت لذت های آنی و زودگذر سوق می دهد. لذا فرد ممکن است به دام اعتیاد گرفتار شود. چرا که این افراد نمی توانند هیچ گونه لذتی در زندگی آشفته خود تجربه کنند و معمولاً  مستاصل بوده و از زندگی خود ناراضی هستند.

خود انضباطی ناکافی و بروز مشکلات اجتماعی

منزل و یا محیط کار چنین افرادی معمولاً شلخته، نامرتب، کثیف و در یک کلام بازار شام است! این شلختگی ها و بی انضباطی های بسیار باعث می شود که کسی تمایل به رفت و آمد و برقراری ارتباط با آنها نداشته باشد. همچنین در محیط کار نیز اگر آن شخص مدیر باشد و یا سِمَت بالایی داشته باشد، با بی برنامه‌گی های خود مجموعه را دچار مشکلات اساسی خواهد کرد و اگر کارمند باشد حتماً اخراج خواهد شد.

زندگی آشفته ای که مبتلایان به طرحواره خویشتنداری و خودانضباطی ناکافی دارند باعث می شود که اطرافیان دائماً از آنها ناراضی و دلخور باشند. بنابراین این مقدار شلختگی باعث تحمیل یک سری هزینه ها بر فرد می شود. این هزینه ها می تواند اجتماعی، اقتصادی و عاطفی باشد. به این صورت که فرد از دیدگاه اجتماعی همواره تنهاست. از دیدگاه اقتصادی دائماً باید هزینه اسباب و وسایل گم شده و تخریب شده خود را بدهد. او بسیار ولخرج است و هیچ گونه برنامه ای برای هزینه های خود ندارد. از دیدگاه عاطفی نیز همسر و فرزندان او اغلب تحمل شرایط زندگی با وی را ندارند، شغل او نیز معمولاً دوام چندانی ندارد.

برخی از این افراد در منزل بسیار شلخته‌، بی برنامه و‌ بی مسئولیت هستند. در صورتی که در محیط کار و محیط رقابتی کاملاً منظم‌،‌ سرسخت و هدفمند رفتار می کنند. طرحواره خویشتنداری و خود انضباطی ناکافی در این گونه افراد به شکل دوقطبی عمل می کند. به این صورت که آنها محیط خانه را مهم نمی شمارند و هر گونه بی نظمی را در آن جایز می دانند. در حالی که در یک محیط رقابتی کاملاً برعکس عمل کرده و تبدیل به فردی پرتلاش، قانونمند، هدفمند و منضبط می شوند.