کابوس، رویای ترسناکی که عموما در خواب شب اتفاق می افتد از اختلالات خوابی که میتواند از اتفاقات گذشته نشات بگیرد. در این مقاله اختلال کابوس را بررسی میکنیم.

ییل لووی کابوس‌های کودکی خود را به یاد می‌آورد، هنگامی که در شهر خود زندگی می‌کرد. او نوه‌ی بازماندگان حادثه‌ی هولوکاست بود. او این گونه بیان می‌کند که کابوس‌های کودکی او پر بود از تصاویر درد و رنج و مرگ. در یکی از کابوس‌های اخیرش او خود را می‌بیند که در یک اردوگاه کار اجباری به سر می‌برد. در خوابی دیگر او در حال غرق شدن در آبی عمیق است. در شرایط بدتر این خواب‌ها به صورت مداوم و هفتگی تکرار می‌شوند و ذهن او را به شدت دچار خستگی می‌کنند.

لووی می‌گوید: من هنگامی که از خواب بیدار می‌شوم وحشت‌زده‌ام از اینکه مجبورم دوباره به خواب بروم و احساسات منفی بعد از خواب آنقدر تکان‌دهنده هستند که در تمام مدت طول روز بعد ترسی در وجودم چنگ می‌اندازد.

اختلال کابوس یا خواب بد؟

هیچ‌ چیز عجیبی درباره‌ی کابوس‌های بد شبانه ( که متخصصان خواب آن را به سادگی به عنوان خواب بدی تعریف می‌کنند که موجب می‌شود فرد از خواب بیدار شود) وجود ندارد. اما تا حدود ۸ درصد جمعیت بزرگسالان از اختلال کابوس مزمن رنج می‌برند، آن‌ها معمولا خواب‌هایی می‌بینند که موجب می‌شود به شکل تکان‌دهنده‌ای از خواب بپرند.

گاهی اوقات برخی کابوس‌های شبانه بسیار تکراری و آزاردهنده می‌شوند به صورتی که ممکن است این طور به نظر برسد که فرد کامل خوابیده است اما دچار کمبود خواب، خستگی و مشکلات روانی همچون استرس و افسردگی است.

کابوس‌ها در فردی که دچار اختلال کابوس است ممکن است از نظر موضوع و محتوای خواب بسیار متنوع و متفاوت باشند. متخصصان می‌گویند که این خواب‌ها ممکن است درباره‌ی هرچیزی باشند اما همگی موجب ترس، ناراحتی، عصبانیت، خجالت و یا دیگر احساسات منفی می‌شوند. این خواب‌ها معمولا در بخش عمیق خواب و در واقع بخش دوم خواب اتفاق می‌افتند و معمولا در میان کودکان و نوجوانان بسیار شایع است، اما بزرگسالان را نیز در بر می‌گیرد.

در بسیاری از موارد اختلال کابوس مزمن ناشی از استرس روانی است، مانند اختلال استرس پس از سانحه، اختلال اضطراب شدید که معمولا گریبان‌گیر افرادی می‌شود که شاهد خشونت‌های شدید، بلایای طبیعی سخت و سایر حوادث وحشتناک بوده‌اند.

از سایر علل کابوس‌های مزمن می‌توان به سوء مصرف الکل، مصرف داروهای خاص و یا اختلالات خواب از جمله اختلالات تنفس می‌توان اشاره کرد.

به ستوه آمدن از کابوس‌های شبانه

لووی در حال حاضر ۲۹ سال سن دارد و در شهر نیویورک با همسر و فرزند ۴ ماهه‌ی خود زندگی می‌کند. او می‌گوید که سال‌هاست که دچار اختلال کابوس است و شب‌ها با دیدن کابوس از خواب می‌پرد و از اضطراب‌ها و افسردگی‌های ناشی از کابوس رنج می‌برد اما هیچ‌گاه به این فکر نیفتاده که ممکن است درمانی برای این اختلال او وجود داشته باشد که بتواند او را از این وضعیت دشوار نجات دهد.

لووی می‌گوید: انسان‌ها همه به نحوی کابوس‌های شبانه می‌بینند و من هم فکر می‌کردم که این هم کابوس‌های من است و باید به آن‌ها عادت کنم. هیچ وقت به این فکر نمی‌کردم که ممکن است درمانی برای این کابوس‌ها وجود داشته باشد.

در واقع این یک تصور رایج اشتباه بین مردم است.

شبلی هریس یکی از متخصصان این حوزه می‌گوید: بسیاری از مردم فکر می‌کنند که کابوس‌ها هیچ‌گاه قابل درمان نیستند در حالیکه درمان‌های موثر و مفیدی برای آن‌ها وجود دارد.

چگونه اختلال کابوس را درمان کنیم؟

یک روش درمان روان‌درمانی روان‌پویشی است که در آن بیماران مبتلا به اختلال کابوس به طور منظم یک روان‌شناس را ملاقات می‌کنند تا با او درباره‌ی کابوس‌ها و خواب‌هایی که داشته‌اند صحبت کنند و مشکلات روانی و احساسی را که در اثر دیدن این خواب‌ها داشته‌اند با او در میان می‌گذارند.

یکی دیگر از گزینه مصرف پراسوزین است. پراسوزین دارویی است که معمولا برای فشار خون بالا تجویز می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که دوزهای شبانه‌ی دارو در برابر اختلال کابوس مزمن بخصوص در افرادی که دچار استرس پس از سانحه هستند موثر است. اما قبل از مصرف این دارو نیز حتما بهتر است که با یک پزشک متخصص مشورت کنید تا بسته به شرایطی که دارید و شرایط فیزیکی‌تان این دارو را در دوز مناسب به شما تجویز کند.

اما لووی نه روان‌درمانی و نه مصرف دارو را روش مناسبی برای درمان کابوس‌های خود نیافت. او پس از جستجو درباره‌ی درمان‌های مختلف کابوس‌هایش، از یک روش رفتاری ساده که برای بی‌خوابی آموخته بود استفاده کرد.

تغییر متن نمایش کابوس

روشی که لووی به کار برد تحت عنوان تمرین تصویرسازی (imagery rehearsal) شناخته شده است و بر پایه‌ی مطالعاتی که در سال ۱۹۹۰ انجام شد شکل گرفت. از سال ۲۰۰۱ که مطالعات برجسته‌ای در این حوزه در مجلات معتبر روانشناسی منتشر شد، این روش محبوبیت زیادی کسب کرد و روانشناسان دریافتند که این روش نه تنها به از بین بردن کابوس‌های قربانیان جنسی کمک می‌کند بلکه در درمان افرادی که دچار استرس پس از سانحه بوده‌اند نیز موثر است.

مطالعات نشان می‌دهند که ۷۰ الی ۸۰ درصد افرادی که از این روش استفاده کرده‌اند به شکل مشخصی درمان یافته‌اند. روش تمرین تصویرسازی به شکل اعجاب‌آوری یادگیری و کاربری ساده‌ای دارد. به تکنیک‌های اساسی آن می‌توان در عرض چند ساعت تسلط یافت. با به کارگیری آن در عرض چند دقیقه در روز می‌توانید روزها و یا هفته‌ها آسوده باشید.

روانشناسان معتقدند که شما می‌توانید این روش را به آسانی خودتان به کار برید. اما برای افرادی که دچار استرس پس از سانحه هستند و یا فشار روانی بالایی را تحمل می‌کنند بهتر است که به کمک یک روانشناس و یا روان‌پزشک این کار را انجام دهند. انجام این کار به کمک متخصصان برای افرادی که مشکل خیال‌پردازی دارند نیز موثرتر خواهد بود.

۳ قدم برای کنترل کابوس

همانگونه که توسط هریس و کراکوف توضیح داده شده است این روش یک فرایند سه مرحله‌ای است:

1. شرح مختصری از کابوس اخیرتان را بنویسید. اگر کابوس اخیر شما بیش از اندازه ناراحت کننده است که نمی‌توانید به آن فکر کنید کابوس دیگری را انتخاب کنید.
2. به روشی برای تغییر کابوس‌تان فکر کنید. کراکوف معمولا به بیماران خود نمی‌گفت که چه تغییراتی روی خوابشان انجام دهند از آن‌ها می‌خواست که خودشان تصمیم بگیرند که چه تغییراتی اعمال کنند.
3. هر روز یک زمانی را کنار بگذارید تا این نسخه‌ی تغییریافته‌ی خوابتان را تصور کنید. به سادگی یک تصویر روانی از نسخه‌ی تغییر یافته ایجاد کنید.

برخی از افراد مبتلا به اختلال کابوس ، به ویژه کسانی که سال‌ها از این اختلال رنج برده‌اند نمی‌توانند باور کنند که روشی به این سادگی می‌تواند آن‌ها را درمان کند. اما استفاده از این روش می‌تواند تاثیرات بسیار مثبتی داشته و اختلال کابوس را تا حد کاملی درمان کند.