نقش پدر

امروزه روانشناسان تاکید زیادی بر نقش پدر در رشد روانی کودکان دارند. در این مقاله به بررسی نحوه تاثیر پدر بر فرزندان می پردازیم و راهکار هایی برای بهبود رابطه پدر و فرزند ارائه می دهیم.

به عقیده ی روانشناسان  دخالت پدر در تربیت فرزندان اهمیت زیادی دارد. پدرها می توانند به شیوه هایی بر فرزندان تاثیر بگذارند که مادرها نمی توانند. برای نمونه پژوهش ها نشان می دهد پسر هایی که پدرشان در زندگی شان حضور ندارد، در یافتن تعادل بین قاطعیت مردانه و خویشتن داری دچار مشکل هستند. حضور مثبت پدر می تواند در زندگی تحصیلی و موفقیت شغلی دختر نیز عامل مهمی باشد. دخترانی که پدرانشان در زندگی آن ها حضور دارند، کمتر در سنین پایین به بی بند و باری جنسی روی می آورند. پژوهش بلندمدتی که در دهه ۱۹۵۰ آغاز شد نشان می دهد بچه هایی که پدرانشان، در پنج سالگی آن ها حضور داشتند، در بزرگسالی با محبت تر و همدل تر از آنانی شدند که پدرانشان غایب بودند.

البته باید این نکته را هم بگوییم که حضور هر پدری هم مفید نیست. پدرانی که خشونت می ورزند، به شدت ایرادگیر هستند، تحقیر می کنند یا از نظر عاطفی سرد هستند می توانند به شدت به فرزند خود آسیب بزنند.

هنگامی که پدری غایب، سرد یا بی توجه است، فرزند چه از دست می دهد؟

پژوهش در زمینه رشد کودکان به ما می گوید که چنین فرزندانی فقط یک دستیار مادر از دست نمی دهند. نقش پدر از همان ابتدا موثر است. برای نمونه نوزادان پسر پنج ماهه ای که زیاد با پدرشان تماس دارند، در کنار افراد بیگانه کمتر احساس غریبی می کنند. پژوهش دیگری نشان داد که بچه های یک ساله ای که رابطه بیشتری با پدرشان دارند، هنگامی که با فرد غریبه ای تنها بودند کمتر گریه می کردند.

پدر ها بیشتر از طریق بازی کردن با فرزندانشان ارتباط برقرار می کنند. آن ها معمولا بازی هایی را انجام می دهند که با تحرک بدنی و هیجان بیشتری همراه است. پدران معمولا هنگام بازی با کودکان، شلوغ کاری بیشتری دارند ولی مادرها معمولا بازی های آرام تری را انجام می دهند. پدری را تجسم کنید که ادای یک خرس ترسناک را در می آورد و کودک نوپایش را دنبال می کند یا او را بالای سرش می گیرد و ادای هواپیما را در می آورد. چنین بازی هایی به کودک این امکان را می دهد تا لذت و هیجان کمی ترسیدن را تجربه کند.

جنس بازی هایی که پدر ها با کودکان انجام می دهند مهارت هایی را به کودک یاد می دهد که وقتی کودک وارد دنیای هم بازی ها می شود برای او مفید خواهد بود.

چنین کودکی می داند که چگونه بازی پر هیجان انجام دهد و به گونه ای نسبت به دیگران واکنش نشان دهد که نه زیاد بی مزه باشد و نه آن قدر پر هیجان که خارج از کنترل شود. بچه هایی که بازی های با تحرک جسمی بیشتری با پدرشان انجام می دهند در بین همسالانشان محبوبیت بیشتری دارند.

البته در مورد نحوه بازی پدر با کودک نیز نکته بسیار مهمی وجود دارد. فرزندانی از بازی با پدر سود می برند که پدرشان در حین بازی، موفقیت های آن ها را تشویق کند و به جای دخالت و کنترل کردن بازی کودک فقط به اندازه ای که لازم است کودک را راهنمایی کند تا خودش مسیر بازی را پیدا کند. پدرانی که در حین بازی کردن، فرزندشان را تحقیر یا تمسخر می کنند و یا با دخالت زیاد در بازی کودک، اجازه نمی دهند او خودش تجربه کسب کند، باعث آسیب روانی به فرزند خود می شوند.

مردان نمی دانند چگونه چنین پدری باشند زیرا معمولا پدران خود آن ها از نسلی بودند که چنین پدری نبودند.

در واقع این تصور که پدر کسی است که سخت کار می کند، زیاد در خانه نیست، بیشتر انتقاد می کند تا تعریف، محبت خود را نشان نمی دهد و تنها احساسی که نشان می دهد خشم است، دیگر کاربردی ندارد. برعکس مردان باید پدرانی با توجه و با محبت باشند که واقعا در کنار فرزندانشان حضور دارند. تنها مشکل این است که مردان نمی دانند چگونه چنین پدری باشند زیرا معمولا پدران خود آن ها از نسلی بودند که چنین پدری نبودند. اما باید بدانیم که نقش پدری در طول تاریخ تغییرات زیادی داشته است. همان طور که پدران دنیای باستان با جنگیدن و شکار کردن از فرزندان خودشان محافظت می کردند و بعدها این نقش تغییر کرد و مردان نان آور خانواده شدند و به این نحو امنیت فرزندان را تامین می کردند، امروزه نیز امنیت فرزندان بر این پایه استوار است که پدر علاوه بر حضور فیزیکی در زندگی فرزندانشان حضور عاطفی نیز داشته باشند.

راهکار هایی برای تقویت رابطه پدر و فرزند

۱. از همان روز های اول تولد نوزادتان نقش یک پدر فعال را داشته باشید.

پدرانی که اندکی پس از تولد نوزاد، در انجام کار های مربوط به مراقبت از نوزاد مشارکت می کنند فرصت بیشتری برای ارتباط با کودک دارند. نوزاد در ضمن آن که با چهره، صدا، آهنگ قدم ها، بو و شیوه در آغوش گرفتن پدر آشنا می شود، یاد می گیرد که حضور پدر را نیز علاوه بر مادر به راحتی و امنیت ربط دهد. نزدیکان دیگر نیز می توانند همکاری کنند و اجازه ندهند که در روز های اول تولد پدر به حاشیه رانده شود. برای مثال مادربزرگ ها بهتر است اجازه دهند هنگامی که مادر استراحت می کند، پدر از فرزند مراقبت کند.

۲. طی رشد فرزندتان در جریان جزئیات زندگی روزمره او باشید.

یکی از نکات بسیار مهم این است که پدران با علایق، نیاز ها و جزئیات ظریف زندگی فرزندشان آشنا باشند. پدر هایی که نمی دانند فرزندشان برای صبحانه چه چیزی دوست دارد بخورد، از کدام عروسکش خوشش می آید، نام دوستانش در مهد کودک چیست و… مانند غریبه هایی هستند که کودک نمی تواند به آن ها احساس نزدیکی کند. البته قابل درک است که گاهی پدران فرصت کافی برای اطلاع یافتن از تمام جزئیات زندگی کودک را ندارند اما باید بدانید که تعداد ساعت هایی که کنار کودک هستید اهمیت چندانی ندارد، آن چه که مهم است کیفیت ساعت هایی است که در کنار کودک هستید. شما می توانید انتخاب کنید که به تلویزیون نگاه کنید یا به فرزندتان نگاه کنید، با گوشی موبایلتان بازی کنید یا به بازی با کودک بپردازید و به نقش خود به عنوان پدر عمل کنید. اگر شما ساعت های محدودی که در کنار فرزندتان هستید به او توجه کنید، حرف هایش را بشنوید، با او بازی کنید و او را تماشا کنید می توانید خودتان را در جریان زندگی روزمره او نگه دارید.

تعداد ساعت هایی که کنار کودک هستید اهمیت چندانی ندارد، آن چه که مهم است کیفیت ساعت هایی است که در کنار کودک هستید.

۳. بین زندگی شغلی و زندگی خانوادگی تعادل ایجاد کنید.

این مساله دشوار و شاید حتی غیرممکن است که مردی با شصت ساعت کار در هفته یا زیر فشار های شدید کاری از لحاظ عاطفی و جسمی در کنار فرزندان نیز حضور داشته باشد. حل این تضاد برای مردان کار ساده ای نیست. مردانی که نمی توانند بین زندگی کاری و خانوادگی شان تعادل برقرار کنند، ممکن است برای تامین نیاز های خانواده به شدت غرق کار شوند. اما پس از سال ها متوجه شوند که از خانواده ای که به خاطر آن ها این قدر تلاش کرده اند کاملا دور شده اند. متاسفانه شرایط اقتصادی امروز جامعه ما به شکلی است که پدر ها مجبور به کار زیاد برای تامین معاش خانواده هستند اما مردانی هم هستند که به دلیل جاه طلبی برای دستاورد مالی بیشتر یا ترفیع شغلی، وقت کافی برای خانواده اختصاص نمی دهند. هر چند وقت یک بار به شغلتان نگاه کنید و ببینید آیا چیز های بیشتری که قرار است به دست بیاورید ارزش آن چه را که از دست می دهید دارد یا خیر.

آیا چیز های بیشتری که قرار است به دست بیاورید ارزش آن چه را که از دست می دهید دارد یا خیر.

۴. صرف نظر از وضعیت رابطه تان با همسرتان، رابطه خوب با فرزندتان را حفظ کنید.

صرف نظر از این که زن و شوهر هنوز به زندگی مشترکشان ادامه می دهند یا از هم جدا شده اند، به طور کلی بهترین وضعیت برای بچه ها این است که پدر و مادر هر دو درگیر زندگی آن ها باشند. اگرچه برای زن و شوهر هایی که از هم جدا شده اند همکاری در مورد فرزندان کار آسانی نیست، اما این همکاری مانع از بروز برخی مشکلات برای کودک می شود.

چندین پژوهش نشان داده اند که به مرور زمان بین پدری که جدا از فرزند زندگی می کند با فرزند فاصله می افتد، حتی اگر قبل از جدایی رابطه صمیمانه ای بین آن ها وجود داشت. چنین پدرانی باید نقش فعال خودشان را در زندگی فرزند حفظ کنند، در تصمیمات مهم مربوط به کودک مشارکت داشته باشند و خودشان را از جریان زندگی روزمره کودک دور نکنند.