طرحواره منفی گرایی / بدبینی از جمله طرحواره های حوزه گوش به زنگی بیش از حد و بازداری است. آخرین حوزه از پنج حوزه موجود شامل چهار طرحواره است که فرد را مجبور می کنند که دائماً گوش به زنگ اتفاقات ناگوار و فاجعه ها باشد. همچنین این افراد از بروز هیجانات و احساسات خود بازداری می کنند و به هیچ وجه نمی توانند به راحتی نظر خود را به زبان بیاورند.

تعریف طرحواره منفی گرایی / بدبینی

منفی گرایی را در اینجا می توان به صورت گرایش به سمت افکار منفی معنی کرد. افکار تیره و تاری که از هر اتفاقی یک فاجعه در ذهن انسان می سازد و همواره جنبه منفی کار را می بیند.

بدبینی به معنای دیدن بدی ها و سؤظن دائمی نسبت همه چیز و همه کس است. این افراد صرفاً به اتفاقات بدی که ممکن است بیافتد فکر می کنند و زیبایی زندگی و خوشحالی در آن برای آنها بی معنی است.

ریشه های تحولی این طرحواره

کودکانی که سختی ها و فقدان بسیاری را تحمل می کنند ممکن است طرحواره منفی گرایی / بدبینی در ناخودآگاه آنها جوانه بزند. این سختی ها می تواند جنبه مالی و روحی داشته باشد. در واقع چه کودکانی که در خانواده ای بسیار فقیر رشد می کنند و چه آنهایی که تجارب روحی بسیار بد را متحمل می شوند در معرض این طرحواره هستند.

محرومیت های هیجانی نیز می توانند باعث شکل گیری این طرحواره شوند. کودکی که رابطه خوبی با والدین نداشته باشد و حمایت های لازم را احساس نکند در بزرگسالی نسبت به محیط اطراف خود بدبین خواهد شد. کودک نیاز به درک، توجه و حمایت والدین دارد و اگر این موارد به خوبی تأمین نشوند علاوه بر طرحواره محرومیت هیجانی، طرحواره منفی گرایی نیز شکل خواهد گرفت.

مرگ یکی از والدین و یا هر دوی آنها نیز این طرحواره را در کودک به وجود می آورد. با مرگ والدین کودک تنهایی را با تمام وجود احساس خواهد کرد. در نتیجه او باید مشکلات بسیاری را در مسیر زندگی خود تحمل کند. این مشکلات گاهی فرد را به سمت تله های متعدد هدایت می کند که یکی از آنها تله بدبینی است. زندگی سختی که در راستای مرگ والدین برای فرزند رقم می خورد او را نسبت به همه چیز منفی نگر و بدبین خواهد کرد.

سبک های مقابله ای با طرحواره منفی گرایی / بدبینی

سبک های مقابله ای در طرحواره ها به سه دسته تقسیم می شوند:

• سبک مقابله ای تسلیم
• سبک مقابله ای جبران افراطی
• سبک مقابله ای اجتناب

سبک مقابله ای تسلیم

افرادی که در مقابل طرحواره خود تسلیم شده اند اضطراب و نگرانی همیشگی از اتفاقات پیش رو دارند. به طور مثال آنها دائماً نگران تصادف احتمالی، ورشکستگی، خیانت، از دست دادن عزیزان و نگرانی هایی از این دست هستند. حتی ممکن است احتمال رخ دادن برخی از آنها بسیار کم باشد. اما طرحواره منفی گرایی / بدبینی فرد را گرفتار بیماری منفی نگری مفرط می کند.

زندگی تمامی انسان ها جنبه های منفی و البته مثبت دارد. اما بیماران این طرحواره صرفاً جنبه های منفی آن را می بینند. به طور مثال در مقوله مرگ و زندگی، چنین فردی تسلیم مرگ شده است و هیچ لذتی از زندگی و زیبایی های آن نمی برد. او با این تصور که انسان فانی است و یک روز از دنیا خواهد رفت، هیچ مفهومی برای زندگی قائل نیست و دست از زندگی می کشد و تسلیم مرگ می شود.

این بیماران نشخوار ذهنی وسواس گونه دارند که با وسواس فکری ارتباط دارد. به این مفهوم که دائماً به اتفاقات بدی که ممکن است بیافتد فکر می کنند و اگر یکی از هزاران افکار بد آنها اتفاق بیافتد، ایمان به درستی افکار خود می آورند. در نتیجه این افراد معمولاً دست به هیچ کاری نمی زنند و به هیچ وجه اهل پذیرش ریسک نیستند.

در پی اضطراب و نگرانی های همیشگی در کسانی که طرحواره منفی گرایی / بدبینی خود را پذیرفته و تسلیم آن شده اند، علائم جسمی و ظاهری آنها را می توان به شکل تکرر ادرار، خشکی دهان، گوش به زنگی و بلاتکلیفی توصیف کرد. در واقع بلاتکلیفی های ناشی از انتظار دائمی برای رخ دادن یک اتفاق بد چنین علائمی را می تواند پدید بیاورد.

سبک مقابله ای جبران افراطی و اجتناب

طرحواره منفی گرایی / بدبینی به نوعی جبران افراطی محرومیت هیجانی است. در واقع در راستای جبران افراطی این طرحواره فرد دائماً در حال شکایت از شرایط خود است. او قصد دارد به این وسیله توجه اطرافیان را جلب کند و انتظار دارد دیگران تمام نیازهای او را بی کم و کاست جبران کنند.

گروهی دیگر نیز در جبران افراطی طرحواره خود دست به ریسک های غیرمنطقی و عجیب می زنند. مشخصاً نتیجه ای جز پشیمانی و البته تقویت طرحواره نخواهد داشت. به طور مثال فردی بدون برنامه و کمک گرفتن از مشاور دست به سرمایه گذاری می زند. نتیجه آن به احتمال زیاد از دست دادن سرمایه خواهد بود که باعث تثبیت و تقویت طرحواره فرد خواهد شد.

برخی از این افراد نیز سعی بر اجتناب و دوری از طرحواره خود دارند. زندگی از دیدگاه آنها بی معنی و رنج آور است و تحمل شرایط آن طاقت فرسا می باشد. بنابراین چنین افرادی از تنهایی لذت می برند و اغلب به افسردگی های مزمن دچار می شوند.

به طور مثال اگر یک فرد مبتلا به طرحواره منفی گرایی / بدبینی ازدواج کند، دائماً نگران خیانت همسر خود است. اما تمام ترس ها و بدبینی های دائمی او را افسرده کرده است. در راستای سبک مقابله ای اجتناب او از همسر خود دوری می کند و تنهایی را ترجیح می دهد. بنابراین زندگی مشترک چنین افرادی دوام چندانی نخواهد داشت.