در این مقاله میخواهم در مورد شلخته بودن و نظم صحبت کنم و بگویم که چطور میتوان منظم بودن را یاد گرفت و شلخته نبود. ابتدا داستانی کوتاه و آشنا برایتان میگویم:

وارد آپارتمان شدم؛ چیزی را که دیدم اصلاً باورم نمی شد. باید با پا وسایل را کنار میزدم تا بتوانم به دنبال صاحبخانه حرکت کنم. البته او با چنان مهارتی در آن شلوغ بازار حرکت می کرد که اصلاً پایش به چیزی نمی خورد! بالاخره رسیدیم به کاناپه ای که بالای سالن زیر پنجره گذاشته شده بود. خوشحال شدم و با خودم گفتم می نشینم تا بعد از این راهپیمایی سخت استراحتی بکنم. اما روی مبل هم پر از آت و آشغال، پوست تخمه، میوه خشک شده، غذای ته مانده، کاغذ و لباس بود.

خلاصه همه را با دستم جمع کردم یک طرف و آشغال ها را ریختم روی یک سینی که همان نزدیکی بود و لباسها را هم انداختم روی مبل بغلی. نفس راحتی کشیدم به تصور اینکه دیگر تمام شده؛ اما یکهو چشمم به صف مرتب و طولانی مورچه هایی افتاد که از کناره مبل راه گرفته بودند و مثل سربازان منظم حرکت می کردند و … .

دوستم که دختر بسیار خوب و خونگرمی است گفت: می بینی نگار به چه روزی افتادم؟ و با دستش به دوروبر اشاره کرد. حالا که خودش سر صحبت راجع به اوضاع را باز کرده بود من هم وقت را غنیمت شمردم و گفتم: “آره ستاره جون می بینم”. می خوای راجع بهش صحبت کنیم، و بعد از آن خلاصه مهمانیمان تبدیل شد به یک جلسه مشاوره که به مدت بیش از ۳ ماه هر هفته یک بار تکرار می شد و هر بار ستاره چندین کار و تکلیف داشت برای انجام دادن.

خبر خوب اینکه حال وقتی می روم به آپارتمان ستاره، دیگر نیاز نیست از راه صعب العبور بگذرم. ستاره دیگر شلخته بودن را کنار گذاشته است. حال برویم سراغ راه منظم بودن و اتمام شلختگی.

دلیل شلخته بودن برخی افراد چیست؟

حتماً راجع به تفاوت های فردی بسیار شنیده اید. همه آدمها قطعاً یک جور نیستند و با هم فرق دارند. بعضی ها شلخته و بعضی هم بسیار مرتب هستند. اما جالب است بدانید که حتی شلخته ها هم با هم فرق دارند. دیوید فریمن یکی از نویسندگان کتاب جالب بی نظمی عالی، افراد شلخته و بی نظم را به ۵ دسته تقسیم کرده است:

• توده درست کن ها: کسانی که معمولاً بسیار فعال و با قدرت درک خوب هستند و خیلی هم آرامند. اینها در بی نظمی دارای نظم هستند. درست است که همه چیز را بی نظم رها میکنند اما در واقع آنها براساس اهمیت روی هم قرار می گیرند. یعنی آنهایی که مهمتر است را بالاتر از بقیه می اندازند که هر وقت خواستند راحت بردارند.
• چپاننده ها: همه چیز داخل کمد این افراد پیدا می شود. حال این افراد، درست مثل کمدشان است. یعنی تا وقتی در کمد بسته است، چیزی دیده نمی شود اما همینکه در باز شود معلوم می شود که چه خبر است. درون و بیرون این افراد هم به همین میزان متفاوت است. یعنی ظاهراً بی خیال ولی درونشان شلوغ است. شاعر این شعر را برای این گروه سروده است که:

• مخفی کارها: ظاهر اینها مرتب است اما همیشه یک جایی در اتاق یا کشوی میز یا کیفشان هست که شخصیت شلخته این افراد داخل آن مخفی شده است. اینها سیاستمداران خوبی می شوند. یعنی شلختگی ها و زشتی ها را به خوبی مخفی می کنند.
• بریز و بپاش ها: اصلاً هیچ چیز برایشان مهم نیست. هر جایی هر چیزی را که بخواهد می خورد، می ریزد و بلند می شود. فقط هم نسبت به وسایل خود اینطور نیست و فرقی ندارد وسایل چه کسی باشد.
• انفجاری ها: همیشه بهم ریخته اند و یکهو یک روز بلند می شوند و کامل همه چیز را مرتب می کنند. این حالت دوباره از بین میرود تا سری بعد که باز بخواهد کار کند و دور و برش را مرتب کند. دلیل این رفتارهای ناگهانی و مرتب کردنهای یکهویی، عذاب وجدان این افراد است که همیشه خود را گناهکار می دانند. اما باز هم تنبلی می کنند و روز از نو تنبلی و شلختگی هم از نو.

جدا از این دسته بندی اگر از دیدگاه طرحواره ها یا همان قالبهای فکری شلختگی را بررسی کنیم، افرادی که اینطور شلخته هستند، در واقع دارای طرحواره خویشتن داری و خود انضباطی ناکافی میباشند. افراد دارای این طرحواره اکثر اوقات بدقول هستند. کارهایشان دقیقه نودی است و … البته اینها اگر بخواهند تسلیم طرحواره شان نشوند ممکن است واکنش کاملاً برعکس نشان دهند و به انسان هایی تبدیل شوند با وسواس بیش از حد، خیلی سروقت و دارای برنامه ریزی بسیار قوی.

نظر روانشناسی درمورد منظم بودن و شلختگی چیست؟

همانطور که گفتم شلختگی نشانه دارا بودن یکی از طرحواره ها است و همانطور که می دانید طرحواره ها در کودکی ساخته می شوند. بجز یکی از آنها (انزوای اجتماعی). پس آنچه که مسلم است شلختگی مربوط به نوع تربیت خانوادگی دارد.

عامل دیگری که منجر به شلختگی می شود و منظم بودن جلوگیری میکند، افسردگی است. انتظار بیهوده ای خواهد بود اگر بخواهیم فردی که دل و دماغ نفس کشیدن ندارد به وضعیت اتاق و یا سر و وضعش توجه کند.

شلختگی هم مثل خیلی مسائل دیگر که در رابطه با انسان است، نسبی می باشد. طبیعتاً ممکن است برای فردی سِت نبودن لباسها نشانه شلختگی باشد و برای دیگری فقط کثیف یا پاره بودن لباس نشانه شلختگی است. البته بعضی افراد به قدری به هم ریخته هستند که حتی تشخیص شلخته بودن در آنها بسیار سخت است.

شلختگی هم مانند هر کار دیگری می تواند از طریق یادگیری اتفاق بیفتد و هم می تواند ناشی از ارث باشد. اما حتی درجه ای از ارثی بودن آن باعث نمی شود که کسی حتماً شلخته شود. یعنی یادگیری بیشتر می تواند موثر باشد تا ژن.

چگونه میتوان منظم بود و از شلخته بودن گریخت؟

اگر واقعاً از اینهمه شلخته بودن خسته هستید و دلتان می خواهد در خانه ای مرتب و آرامش بخش زندگی کنید، این راهکارهای ساده را انجام دهید:

• پذیرش اینکه شلخته هستید اما دیگر نمی خواهید شلخته باشید.
• تعهد دادن به خود و دیگران درمورد اینکه حتماً با گذشته فرق خواهید کرد و منظم خواهید بود.
• بدانید که نسبت به چه کارهایی شلخته هستید و تک به تک آنها را بررسی کنید تا ببینید به چه شکلی می توان آن را منظم انجام داد.
• تلقین مثبت به خود درمورد اینکه می توانی مرتب باشی. بلند گفتن و نوشتن و در جاهای مختلف و یادآوری کردن اینکه فلان وسیله جایش فلان جاست و …
• خلاقیت نسبت به استفاده های متفاوت از وسایل و کار را به شکل تفریح در آوردن.