یکی از مهم ترین نکات در انواع مهارت های ارتباطی دنیای امروز، برقراری ارتباطی با شرایط برد-برد برای هر دو طرف رابطه است. لازمه این امر درک تکنیک های تحلیل رفتار متقابل می باشد. کتاب “من خوبم – توخوبی” از توماس هریس در این زمینه می تواند بسیار کمک کننده باشد. اگر بخواهیم در یک جمله این کتاب را خلاصه کنیم، می توان گفت: “من کاری برای تو انجام می دهم؛ در عوض تو نیز باید آن را جبران کنی”.

باید گفت که هر انسانی سه بعد شخصیتی دارد: والد، کودک و بزرگسال. اما برای تحلیل رفتار متقابل باید تشخیص داد که کدام بعد از شخصیت فرد درگیر می باشد.

رفتار های بعد شخصیتی والد

والد یک بعد شخصیتی از انسان است که از زمان تولد تا ۵ سالگی شکل می گیرد. این بعد شامل تمام آموزش هایی است که در سنین قبل از ۵ سال توسط والدین در ناخودآگاه و یا خودآگاه کودک شکل می گیرند. مانند “عدم عبور بی احتیاط از خیابان”، “مسائل مذهبی” و… .

زمانی که بعد والد درگیر است، شاهد یک سری رفتاری های دستوری خواهیم بود. این رفتارها بدون در نظر گرفتن هیچ منطقی صورت می گیرند. کلماتی مانند “باید”، “همیشه”، “هرگز”، “نباید” و… در جملات این افراد بسیار دیده می شود.

به طور مثال فرض کنید جمله ای مانند “این اصلاً خوب نیس؛ حتماً باید تغییری ایجاد شود” را می شنوید و در جواب آن اگر “شرم آور است. این یک کامپیوتر است و اشتباه می کند. این طور نیست؟” را از فرد مقابل بگیریم، گوینده و پاسخ دهنده هر دو به احتمال زیاد بعد غالب والد دارند. زیرا جمله ها به صورت دستوری و خشمگین بیان شده اند. به این صورت می توان از تکنیک های تحلیل رفتار متقابل استفاده کرد و بعد والد فرد را تشخیص داد.

تکنیک های تحلیل رفتار متقابل در بعد غالب کودک

این بعد شخصیتی انسان شامل احساساتی است که در طول سال های اول زندگی در کودک شکل گرفته است. بعد کودک فرد اغلب بسیار احساسی عمل می کند و در اعلام نظر خود قطعی و منطقی نیست. به طور مثال کلماتی مانند “آرزومندم”، “قصد دارم”، “نمی خواهم”، “قصد ندارم” و… در جملات این افراد به وفور دیده می شود.

اگر در مقابل جمله والد که می گوید: “این اصلاً خوب نیس؛ حتماً باید تغییری ایجاد شود” پاسخی مانند: “اشتباه از جانب من نیست. من ارتباطی به این موضوع ندارم و نباید با من این گونه رفتار کنی” دریافت شود، به این معنی است که فرد بعد غالب کودک دارد و بسیار احساسی واکنش نشان داده است.

رفتارهای غالب بعد بزرگسال

بعد بزرگسال نیز وظیفه تفکر و استدلال اطلاعات والد و کودک را به عهده دارد. بنابراین بزرگسال بر اساس تجربه و واقعیت در مورد درستی و یا نادرستی اطلاعات تصمیم می گیرد. بعد بزرگسال بسیار منطقی ظاهر می شود. یکی از تکنیک های تحلیل رفتار متقابل در تشخیص بعد بزرگسال این است که بدانیم این افراد از سؤالاتی مانند “چه کسی”، “چرا”، “چگونه”، “کجا” و… بسیار استفاده می کنند.

به طور مثال کسی که در مقابل جمله والد که می گوید: “این اصلاً خوب نیس؛ حتماً باید تغییری ایجاد شود” پاسخی مانند: “متوجه مشکل هستم. چه کمکی از من بر می آید؟” بدهد، بعد بزرگسال او غالب است و در اغلب اوقات رفتاری منطقی از جانب وی شاهد خواهیم بود.