شناخت و یادگیری تنبیه صحیح کودک در تربیت آنها

تربیت کودکان از مسئولیت‌های مهم و حیاتی والدین است که تأثیر بسزایی بر شخصیت و رفتار فرد در آینده دارد. یکی از مهمترین مسائل در تربیت کودکان، تنبیه صحیح آنها است. تنبیه صحیح، نه تنها به کودکان کمک می‌کند تا رفتار مناسب را یاد بگیرند، بلکه به والدین کمک می‌کند تا با کودکان خود به درستی رفتار کنند و با احترام به یکدیگر رفتار کنند. در این مقاله، به شناخت و یادگیری تنبیه صحیح کودک در تربیت آنها پرداخته خواهد شد.

شناخت تنبیه صحیح کودک

تنبیه صحیح کودک، به مجموعه‌ای از روش‌ها و رفتارهایی گفته می‌شود که به منظور ارتقای رفتارهای مناسب کودکان و کمک به آنها برای یادگیری رفتار صحیح، انجام می‌شود. تنبیه صحیح کودک، باید به گونه‌ای باشد که هیچ‌گاه به کودکان آسیب نرساند و عملکرد آنها را بهبود بخشد.

اصول تنبیه صحیح کودک

برای انجام تنبیه صحیح کودک، باید اصول مشخصی را رعایت کرد. این اصول عبارت‌اند از:

۱- انجام تنبیه در زمان مناسب: تنبیه باید در زمانی انجام شود که کودک به خاطر رفتارش تازه‌گویی دارد و از این رو، این رفتار را به یاد می‌آورد.

۲- انجام تنبیه با روش‌های مناسب: برای انجام تنبیه، باید از روش‌های مناسبی استفاده کرد که کودک را به یادگیری رفتار صحیح ترغیب کند. این روش‌ها می‌توانند شامل توجیه و روش‌های انتقادی باشند.

۳- ارائه پاداش برای رفتار صحیح: به جای تنبیه کودک برای رفتار نامطلوب، باید به او پاداش بدهید که رفتار صحیح را به دست آورده است. این کار باعث می‌شود که کودک به یادگیری رفتار صحیح بیشتر ترغیب شود.

۴- ایجاد انتظارات مناسب: وقتی کودک رفتار مناسبی دارد، باید از او تشویق کرد و به او انتظارات مناسبی داشت.

۵- استفاده از تمرین‌های تقویتی: تمرین‌های تقویتی باعث می‌شود که کودک رفتار صحیح را به یاد بیاورد و آن را تقویت کند.

۶- استفاده از روش‌های اجتماعی: برای تنبیه کودک، باید از روش‌های اجتماعی نیز استفاده کرد. به عنوان مثال، می‌توانید کودک را تشویق کنید که با دوستانش به یک بازی جدید بپردازد.

یادگیری تنبیه صحیح کودک

برای یادگیری تنبیه صحیح کودک، باید به چند نکته توجه کرد. این نکات عبارت‌اند از:

۱- محدودیت زمانی تنبیه: تنبیه باید به مدت کوتاهی انجام شود و بعد از آن باید کودک با احترام و محبت پذیرفته شود.

۲- توجه به احساسات کودک: در هنگام تنبیه، باید به احساسات کودک توجه کرد و او را به یادگیری رفتار صحیح ترغیب کرد.

۳- استفاده از روش‌های انتقادی: روش‌های انتقادی باید با احتیاط و با توجه به احساسات کودک انجام شود. باید به کودک توضیح داده شود که رفتارش نامطلوب بوده است و باید به رفتار صحیح روی آورد.

۴- استفاده از پاداش‌ها: پاداش‌ها باید به کودک به گونه‌ای داده شوند که به او تشویق بدهند. پاداش‌ها می‌توانند شامل تشویق، تقدیر و به او امتیاز دادن باشند.

۵- استفاده از تمرین‌های تقویتی: تمرین‌های تقویتی باید به گونه‌ای باشند که کودک را به یادگیری رفتار صحیح ترغیب کنند. این تمرین‌ها می‌توانند شامل بازی، فیلم و کتاب باشند.

نتیجه‌گیری

تنبیه صحیح کودک، به والدین کمک می‌کند تا با کودکان خود به درستی رفتار کنند و با احترام به یکدیگر رفتار کنند. برای انجام تنبیه صحیح کودک، باید اصول مشخصی را رعایت کرد که شامل انجام تنبیه در زمان مناسب، استفاده از روش‌های مناسب، ارائه پاداش برای رفتار صحیح و استفاده از روش‌های اجتماعی می‌شود. برای یادگیری تنبیه صحیح کودک، باید به محدودیت زمان

بسیاری از والدین به دنبال روش تربیتی هستند که خالی از هرگونه از تنبیه کودک باشد اما لازم به ذکر است که متاسفانه ما برای آموختن رفتارهای شایسته به کودکانمان نمی توانیم فقط از روش های مثبت بهره ببریم برای آموختن رفتارهای شایسته و مورد پسند جامعه به کودکانمان نیازمند استفاده از روش های مثبت و منفی هستیم در واقع در بعضی از موارد جایگزین کردن رفتارهای پسندیده به جای رفتارهای ناپسند نیازمند استفاده از روش های منفی است اما در استفاده از این روش های منفی باید میزان تاثیر آن بر کودک را در نظر بگیریم حال در اینجا چند سوال به میان می آید که چگونه باید کودک را تنبیه کنیم ؟ چه عوالی موجب اثر بخشی تنبیه می شود ؟ تربیت کودک به بهترین روش چیست ؟

یکی از اثرات نامطلوب تنبیه کودک این است که ، تنبیه به خودی خود منجر به آموزش رفتار پسندیده به کودک نمی شود و تنها به او می آموزد که رفتارش ناپسند و زشت است اما دیگر به او آموزش نمی دهد که چه رفتاری پسندیده است تا جایگرین رفتار زشت خود قرار دهد در حقیقت در این روش کودک متوجه نمی شود که چه اعمالی ناپسند و چه اعمالی پسندیده است تا رفتارش را درست کند .
تنبیه زمانی موثر خواهد بود که والدین در استفاده از آن زیاده روی نکنند وبه طور موقت از آن برای تربیت کودک خود استفاده کنند تا این روش به یک امر عادی برای کودک تبدیل نشود ، بهتر است والدین آموزش ببینند که هیچ گاه نباید در امر تنبیه افراط و تفریط کنند و همچنین نباید اجرای تنبیه در قبال کار بد و نامطلوب کودک را به تعویق انداخت .
هدف از به کار گیری تنبیه توسط والدین کاهش رفتار منفی و افزایش رفتار مثبت است ، بهترین روش کاهش رفتارهای نادرست و منفی آن است که رفتارهای پسندیده و مثبت کودک را مورد تقویت قرار دهیم ، منظور از تقویت مثبت ایجاد پیامد های مثبت برای رفتار مطلوب است به طور مثال زمانی که کودک رفتار مثبت و مطلوبی را انجام می دهد والدین می توانند اعمال و رفتاری را که منجر به شادی کودک می شود را انجام دهند البته منظور از انجام کارهای خوشایند تنها خرید اسباب بازی های گران قیمت نیست گاهی با تقویت کلامی هم می توان رفتار مثبت را افزایش داد کلماتی مانند ، آفرین ، تو بهترین دختر و یا پسر دنیا هستی .

روش های تنبیه کودک

همان طور که می دانید تنبیه در اثر یک رفتار نامطلوب و نامناسب از سمت افراد دارای قدرت بر روی فرد خطا کار اعمال می شود در واقع می توان تنبیه را یک محرک ناخوشایندی دانست که اغلب بعد از رفتار نامناسب اعمال می شود یعنی زمانی که یک رفتار نامناسب رخ می دهد افراد دارای قدرت مانند والدین برای جلوگیری از تکرار رفتار فرد را با یک رفتار یا اعمال آزار دهنده روبرو می کنند که البته این رفتار و اعمال می تواند به دو شکل کلامی و بدنی خود را نمایان سازد ، در تنبیه افراد با روش ها و انواع مختلفی روبرو هستند که از دو نوع اشاره کلامی و بدنی سرچشمه می گیرند و البته لازم به ذکر است که انتخاب روش های تنبیه کودکان توسط والدین اغلب متاثر از شیوه های مورد استفاده در فرزند پروری افراد است در واقع والدین بر اساس شیوه فرزند پروری خود به روش های مختلفی از تبیه متصل می شوند مثلا افرادی که از سبک فرزند پروری دموکراتیک بهره می برند اصولا از روش تنبیه کلامی برای اصلاح رفتار نامناسب استفاده می کنند و همچنین اگر شما هم علاقمند به آگاهی از این روش ها هستید می توانید ما را در ادامه مقاله همراهی نماید .

تنبیه بدنی

منظور از تنبیه بدنی وارد کردن درد و ناراحتی به فرد خطا کار برای مجازات و هم چنین تربیت او است ، در این روش فرد ممکن است برای رفتار نا مناسب خود مورد مجازات و خشونت قرار گرفته باشد اما قطعا نمی تواند دلیل این خشونت و رفتار دردناک را متوجه شود به بیان بهتر در تنبیه بدنی افراد متوجه اشتباه خود نمی شوند و غالبا نیز به همین دلیل است که می توان شاهد بروز مجدد رفتار نامناسب تنبیه شده در فرد خطا کار بود چرا که این فرد نتوانسته به اشتباه خود پی ببرد به صورت کلی می توان گفت تنبیه بدنی به هر شکلی که باشد مانع از رشد فرد می شود و موجب بروز پیامد های منفی از قبیل کاهش عزت نفس ، بروز احساسات و عواطف منفی مانند تنفر از فرد تنبیه کننده ، خلل در فرایند یادگیری و رشد شناختی افراد و مانع ایجاد روابط بین فردی مطلوب می شود و ضمنا این روش که به عنوان بدترین نوع تنبیه نیز شناخته شده است ممکن است سلامت جسمانی افراد را نیز به خطر بی اندازد .

تنبیه کلامی

تنبیه کلامی یکی از بهترین روش های تنبیه برای جلوگیری از بروز رفتار نامناسب و نامطلوب در کودکان است ، این روش با اشاره به کار اشتباه و بیان رفتار درست به جای آن می تواند یکی از روش های مطلوب و مناسب در تربیت کودک باشد .

همان طور که می دانید هدف از تنبیه کودک اصلاح رفتار نامناسب فرد می باشد برای دست یابی به این هدف بهتر است ابتدا در مورد رفتار نامطلوب به کودک آگاهی دهیم به طور مثال بعد از انجام کار نامطلوب به او بگویم تو کار بدی کردی یا این رفتار تو نشانه بی ادبی است و در مرحله بعد از احساسات خودمان نسبت به آن رفتار صحبت می کنیم به طور مثال در برابر فردی که به وسایل اتاق خود آسیب رسانده می گویم آسیب رساندن به وسایل اتاق کار بدی است و من الان بسیار از این کار شما ناراحت هستم .

از دست دادن امتیازات ( تنبیه جریمه ای )

در این روش افراد به ازای رفتار نامطلوب امتیازاتی را از دست می دهند به بیان واضح تر فرض کنید که شما مسئولیت و کاری را به فرزند خود واگذار کرده اید و او این کار را انجام نداده است اگر شما بخواهید از این روش برای تنبیه او استفاده کنید ابتدا باید رفتاری را که به سبب آن جریمه می شود را به طور شفاف بیان نماید و نوع امتیازی که از اوسلب می شود را نیز بیان می کنید البته در این مرحله والدین باید توجه داشته باشند که نوع سلب امتیاز نباید بیشتر از توان فرد باشد چرا که در آن صورت این نوع تنبیه اثر خود را از دست می دهد به طور مثال مادر به فرزند خود می گوید اتاقش را تیز کند و فرزند از این کار سر باز می زند پس مادر باید به او بگوید که به دلیل مرتب نکردن اتاق از دیدن تماشایی برنامه مورد علاقه اش به مدت ۱ ساعت منع می شود و همچنین توجه داشته باشد که این روش جدای از تحریم کردن است .

تنبیه تحریمی

در این روش والدین ابتدا مشخص می کنند که در ازای چه رفتاری فرد تنبیه می شود و اگر دوباره مرتکب آن رفتار شود چگونه با او برخورد خواهد شد و همچنین میزان محرومیت وی چقدر خواهد بود به بیان دیگر در این روش فرد باید از انجام کار مورد علاقه خود سلب شود به طور مثال کودکی که غذا نمی خورد و سرگرم بازی است برای تنبیه از ادامه بازی سلب می شود تنها نکته مهم در این تنبیه این است که اعمال آن باید بدون هیچ گونه عصبانیت و خشونتی انجام شود .

تنبیه عاطفی

در این روش از احساسات و عواطف فرد خطا کار برای عدم تکرار رفتار نامطلوب استفاده می شود البته لازم است والدین توجه داشته باشند که استفاده بیش از اندازه از این روش می تواند منجر به بروز رفتار نامناسب و احساسات منفی در فرد شود و یا فرد به ویژگی های منفی چون عذاب وجدان ، عدم اعتماد به نفس و عزت نفس پایین دست پیدا کند ، در روش تنبیه عاطفی والدین به جای استفاده از تو دختر یا پسر خوبی نیستی و یا من دیگر نادر تو نیستم می توانند از جملاتی نظیر من از کار شما خیلی ناراحت شدم و یا تو با این کار من را ناراحت کردی استفاده کنند اما همان طور که گفته شد به دلیل پیامدهای نامطلوب در صورت تکرار از این تنبیه زیاد نباید استفاده شود .

عواقب تنبیه کودک

– اثرات تنبیه جسمانی بسیار ناپایدار و زود گذر هستند :

والدینی که تنها از تنبیه برای تربیت کودکان خود استفاده می کنند اغلب از تکرار اعمال ناپسند توسط کودک شکایت می کنند ، این امر به دلیل آن است که کودکان از چرایی تنبیه آگاهی ندارند و نمی دانند در اثر چه رفتار نامناسبی مورد تنبیه واقع شده اند و همچنین در اغلب اوقات والدین برای اثر بخشی بیشتر میزان این تنبیه را بیشتر می کنند که این امر موجب افزایش ترس و اضطراب در کودک می شود .

– تنبیه در بهبود رفتار کودکان نقشی نخواهد داشت :

تنبیه کودک نه تنها باعث متنبه شدن رفتار کودکان نمی شود بلکه استفاده بیش از اندازه آن منجر به عادی شدن تنبیه خواهد شد و دیگر اثر بازدارندگی نخواهد داشت و منجر به بی ارزش شدن جایگاه و نقش والدین خواهد شد .

– ایجاد احساس حقارت در کودکان :

افرادی که مورد تنبیه قرار می گیرند دچار احساس ناراحتی می شوند و در اغلب موارد تصویری ضعیف و ناتوان از خود و شخصیتشان دارند که این امر می تواند به مرور زمان منجر به احساس حقارت در آنان شود ، عقده حقارت در افراد به دو صورت می تواند نمود پیدا کند ۱- انجام کارهای مثبت و سازنده برای اینکه مورد قبول جامعه واقع شوند ۲- انجام کارهای خلاف و منفی ، برای انتقام از افراد و جامعه .، البته لازم به ذکر است که تنبیه کودک توسط والدین در حضور جمع می تواند این امر را دو برابر کند .

– رفتار اجتماعی نامطلوب :

یکی دیگر از اثرات نامطلوب تنبیه بیش از اندازه کودکان ،عدم توانایی در برقراری ارتباط موثر و رفتار اجتماعی درست و مناسب است ، به مرور زمان این کودکان نمی توانند به دیگران اطمینان و اعتماد کنند و از آستانه تحمل کمتری نسبت به افراد همسال خود برخوردارند این امر ممکن است منجر به بروز خشم و عصبانیت ، ترس از آغاز روابط جدید یا فعالیتهای تازه ، پرخاشگری ، آشوبگری و انجام رفتارها و اعمال غیرقانونی ، ایجاد مشکل در مدرسه یا عدم موفقیت شود و در موارد حادتر دچار بی تفاوتی ، بی ارادگی و کناره گیری از افراد جامعه می شوند و در نهایت رفتارهایی در جهت نابود سازی و خود کشی از خود نشان می دهند .
به نظر می رسد که بهتر است به ازای مجازات بیش از اندازه کودکان به آن ها بیاموزید که رفتار آن ها نادرست بوده و رفتار مطلوب و درست چیست ، مثلا به کودک خود بگوید که من از گفتن کلمات زشت و ناپسند تو ناراحت هستم و یا آن را نمی پسندم بهتر است دیگر آن را تکرار نکنی و یا به جای تهدید و استفاده از خشم از کلمات بهتری استفاده کنید و به توضیح رفتار مطلوب و مناسب مورد نظر خود بپردازید .

– انجام رفتار منفی توسط کودک :

کودکانی که مورد تنبیه قرار می گیرند بیشتر از افراد دیگر از رفتارهای منفی استفاده می کنند و با شیوه های غیر قابل قبول والدین و اجتماع با دوستان و دیگران رفتار می کنند وقتی کودکان مورد تنبیه قرار می گیرند دچار احساستی مانند خشم و عصبانیت می شوند و ممکن است در صورت مداومت این عواطف جزی از رفتارها و احساسات فرد شود و البته نا گفته نماند که کودکان این خشونت و عصبانیت را از والدین خود آموزش می بینند .

– ایجاد اضطراب و استرس در کودک :

تنبیه کودک در حضور دیگران و دوستان کودک منجر به احساس ناراحتی و استرس در او می شود ، کودک همیشه دچار استرس و اضطراب است که دوباره مورد تنبیه قرار می گیرد یا نه این امر به دلیل آن است که نمی داند به چه دلیلی مورد تنبیه قرار گرفته تا از آن جلوگیری کند ، بسیاری از کودکان در اثر تنبیه بیش از اندازه دچار شب ادراری می شوند که این هم نشانه ای از استرس کودک است و همچنین وجود این اضطراب در کودک منجر به عدم پیشرفت او می شود و در نهایت ممکن است به افسردگی بی انجامد .