با تاریخچه ی تعبیر خواب، مراحل خواب دیدن و خواب دیدن در کودکی و بارداری آشنا شوید

با تاریخچه ی تعبیر خواب، مراحل خواب دیدن و خواب دیدن در کودکی و بارداری آشنا شوید

تعبیر خواب از دوران باستان شروع شده و در سال‌های بعد، بیشتر به صورت مذهبی و تعبیرات الهی شناخته شد. در ادبیات قرآن کریم، به تعبیر خواب اشاره شده و بعضی از احادیث نیز به تفسیر خواب پرداخته‌اند.

مراحل خواب دیدن شامل چهار مرحله می‌باشد. در مرحله اول، شخص هنوز هوشیار است و قادر به تمرکز است. در مرحله دوم، شخص شروع به خوابیدن می‌کند و عضلات بدنش ریختگی می‌کنند. در مرحله سوم، شخص به مرحله عمیق خواب وارد می‌شود و امواج مغزی او کاهش می‌یابد. در مرحله چهارم، شخص به مرحله خواب عمیق و REM وارد می‌شود که در این مرحله، خواب دیدن و رویاها بیشترین فعالیت را دارند.

در کودکی، خواب دیدن برای توسعه رشد جسمی و ذهنی بسیار مهم است. کودکان در اوایل زندگی خود بیشترین زمان خود را در مرحله REM خواب می‌گذرانند که برای رشد و توسعه مغزی بسیار مهم است. همچنین، کودکان برای بهبود حافظه و یادگیری نیز نیاز به خواب کافی دارند.

در دوران بارداری نیز خواب دیدن بسیار مهم است. زنان باردار باید در طول روز و شب کافی استراحت کنند و از خواب کافی برخوردار باشند. خواب کافی و به موقع در بارداری، بهبود سلامتی مادر و جنین، کاهش خطر ابتلا به اضطراب و افسردگی و بهبود فعالیت قلبی و عروقی مادر را به همراه دارد. همچنین، خواب نامناسب در بارداری می‌تواند باعث افزایش خطر پیش‌زایمان زودهنگام، کاهش وزن نوزاد و ایجاد مشکلات در تغذیه جنین شود.

در کل، خواب دیدن برای سلامتی فیزیکی و روانی بسیار مهم است و باید سعی شود که در طول شب خواب کافی و به موقع داشته باشیم. همچنین، برای تعبیر خواب‌های خود می‌توان از منابع مختلفی مانند کتاب‌ها و وب‌سایت‌های خاص استفاده کرد.

تاریخچه ی تعبیر رویاها

تاریخچه تعبیر خواب به سال‌های ۳ تا ۴ هزار قبل از میلاد بازگشته و در آن دوران خواب‌ها را روی لوح‌های رسی ثبت می‌کردند. از زمانی که بشر توانسته راجع به خواب‌هایش صحبت کند، همواره مجذوب آن‌ها بوده و دلش می‌خواسته تا آن‌ها را درک کند.

در برخی جوامع اولیه، افراد نمی‌توانستند دنیای واقعی و دنیای خواب‌ها را از یکدیگر تمییز دهند یا اینکه بنا به تصمیم خودشان تفاوتی میان این دو دنیا قائل نمی‌شدند. در نظر آن‌ها دنیای رویاها نه تنها ماورایی از واقعیت بود، بلکه دنیای نیرومندتری نیز بود.

در زمان یونانی‌ها و رومی‌ها، با دیدی مذهبی به خواب‌ها نگاه می‌شد. آن‌ها بر این باور بودند که خواب‌ها پیام‌هایی مستقیم از سوی خدایان یا در گذشتگان هستند. مردمان آن زمان در خواب‌هایشان به دنبال راه حل گشته و با توجه به آن‌ها در زندگی واقعی دست به اقدامی می‌زدند.آن‌ها بر این باور بودند که خواب‌ها از آینده خبر می‌دهند.حتی معابدی ساخته می‌شد تا مردم به امید اینکه پیامی از طریق خواب‌هایشان دریافت کنند، برای خوابیدن به آن‌جا می رفتند. باور این مردمان به قدرت خواب آن چنان قوی بود که حتی روی تصمیمات رهبران سیاسی و نظامی‌شان تاثیر می‌گذاشت. حتی مفسران خواب همراه با رهبران جنگی به میادین نبرد می‌رفتند تا در تنظیم استراتژی جنگی به آن‌ها کمک کنند.

ارسطو، فیلسوف یونانی، باور داشت که خواب‌ها نتیجه عملکردهای فیزیولوژیک هستند. یعنی خواب‌ها می‌توانستند تشخیص بیماری‌ها و هم‌چنین پیش بینی شروع یا شیوع آن‌ها را اطلاع رسانی کنند.

در طی عصر هلنیستی، تمرکز اصلی خواب‌ها بر توانایی شفابخشی‌شان بود. معابدی به نام اسکوپین نیز برای بهره بردن از این ویژگی خواب‌ها ساخته می‌شد. مردم بر این باور بودند که اگر افراد بیمار در این معابد بخوابند، درمان بیماری‌شان از طریق خواب‌ها برای‌شان فرستاده می‌شود. حتی مفسرین خواب در تشخیص بیماری به پزشکان کمک می‌کردند. آن‌ها گمان می‌کردند که خواب‌ها سرنخی حیاتی از مشکل فرد بیماری که خواب دیده به دست می‌دهند.

در مصر، روحانی‌ها مفسر خواب نیز بودند. مصری‌ها خواب‌هایشان را به زبان هیروگلیف می‌نگاشتند. افرادی که رویاهای خاص و زنده داشتند، افرادی خوش‌بخت و ویژه تلقی می‌شدند. آن‌هایی هم که توانایی تفسیر خواب‌ها را داشتند مورد توجه قرار گرفته و به چشم افرادی که نعمتی الهی دارند به آن‌ها نگاه می‌شد.

مکان‌هایی که در خواب مشاهده می‌کنید ممکن است یقینا همان جاهایی باشند که روح‌تان هر شب موقع خواب به آن‌جا سفر می‌کند. چینی‌ها بر این باورند که روح، بدن را ترک می‌کند تا وارد عالم خواب و رویا شود. اما اگر کسی را ناگهان بیدار کنی ممکن است روحش نتواند به جسمش بازگردد. به همین دلیل برخی از چینی‌ها حتی امروزه در استفاده از زنگ ساعت بسیار محتاطانه عمل می‌کنند. بعضی از قبایل محلی امریکایی و تمدن‌های مکزیکی هم همین مفهوم را باور دارند که دنیای خواب و رویا بعدی جدا از واقعیت است. آن‌ها براین باور هستند که اجدادشان در خواب‌های‌شان زیسته و اشکال غیر انسانی به مانند گیاه به خود گرفته‌اند. این افراد خواب دیدن را به عنوان راهی برای ملاقات و ارتباط برقرار کردن با اجدادشان می‌بینند. علاوه بر این خواب‌ها به این افراد کمک می‌کرده تا نقش‌ و ماموریت خود را در زندگی دریابند.

در طی قرون وسطی، خواب‌ها شیطانی تلقی شده و تصاویر آن وسوسه‌هایی از سوی شیطان بود. باور مردمان آن زمان بر این بود که در آسیب پذیرترین و حساس‌ترین حالت خواب، شیطان ذهن انسان‌ها را با افکار مسموم پر می‌کند. او این کار را از طریق خواب‌ها می‌کند تا انسان را به راه نادرست هدایت نماید.

در اوایل قرن ۱۹، خیلی با معنا و تفسیر داشتن خواب‌ها موافق نبودند و آن‌ها را حاصل اضطراب، سروصدای خانه یا حتی سوء هاضمه می‌دانستند. اما بعدتر در همین قرن، زیگموند فروید جانی دوباره به اهمیت خواب‌ها و حیاتی بودن تفسیر آن‌ها بخشید. فروید در زمینه مطالعات مرتبط با خواب و رویا انقلابی به پا کرد.

همان‎‌طور که می‌بینید، مردم فرهنگ‌های مختلف همواره به تفسیر رویاها گرایش داشته و حتی مذاهب گوناگون نیز تفاسیر خودشان را برای هر خواب و رویا ارائه داده‌اند.

چرخه ی خواب

یک چرخه ی خواب از ۴ مرحله تشکیل شده و حدود ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه طول می‌کشد. توجه داشته باشید که در برخی کتاب‌ها، برای چرخه ی خواب ۵ مرحله در نظر گرفته‌اند که این یک مرحله اضافی در واقع ۵ تا ۱۰ دقیقه ابتدایی است که طول می‌کشد تا خواب‌تان ببرد. ولی ما بر این باور هستیم که این حالت بیشتر فاز انتقالی داشته (از بیداری به خواب) و خیلی جزء مرحله ی چرخه خواب به حساب نمی‌آید. مخصوصا که این مرحله دیگر در طی خواب تکرار نمی‌شود. حال آن‌که ۴ مرحله دیگر چند بار در طی خواب تکرار می‌شوند. به همین دلیل ما این مرحله را از مراحل چرخه خواب حذف کرده و همان ۴ مرحله را در نظر گرفته‌ایم.

در هر کدام از مراحل خوابیدن ممکن است خواب و رویا ببینیم، اما واضح‌ترین و به یاد ماندنی‌ترین خواب‌ها در آخرین مرحله خواب که معمولا از آن با نام خواب REM یاد می‌شود، اتفاق می‌افتند. چرخه ی خواب به طور میانگین ۴ تا ۵ بار در طی شب اتفاق افتاده و این تکرار ممکن است به ۷ مرتبه هم برسد. از همین رو ممکن است یک فرد در یک شب چندین خواب مختلف ببیند. با این حال اکثر مردم بیشتر آن خوابی را به یاد می‌آورند که دم صبح دیده و وقت بلند شدن‌شان است. اما این‌که شما خواب‌های‌تان را به یاد نمی‌آورید بدین معنا نیست که خوابی ندیده‌اید. بعضی مردم فکر می‌کنند که خواب نمی‌بینند، اما واقعیت امر آن است که خواب می‌بینند اما آن‌ها را به خاطر نمی‌آورند.

مراحل خواب

مراحل خواب در چرخه ی خواب توسط تغییراتی در فعالیت‎‌های بخش‌های خاصی از مغز تعیین شده و اتفاق می‌افتند.

مرحله اول: در این‌جا شما وارد خواب سبک می‌شوید. از ویژگی‌های این مرحله حرکت غیر سریع چشم‌ها (NREM: Non Rapid Eye Movement)، ریلکس شدن عضلات، کاهش دمای بدن و ضربان قلب می‌باشد. در این مرحله بدن دارد آماده وارد شدن به خواب عمیق می‌شود.

مرحله دوم: در این مرحله بازهم شاهد حرکات غیر سریع چشم‌ها هستیم، از دمای بدن کاسته شده و عضلات ریلکس‌تر می‌شوند. در این‌جا سیستم ایمنی بدن شروع به درست کردن آسیب‌هایی که در طی روز دیده‌ایم می‌کند. غدد درون ریز، هورمون‌های رشد ترشح کرده و خون برای ترمیم شدن عضلات به سمت آن‌ها فرستاده می‌شود. در این مرحله شما کاملا خواب هستید.

مرحله سوم: هنوز هم حرکات چشم‌ها غیر سریع است و خواب در این مرحله عمیق‌تر از مرحله قبلی شده. عملکرد متابولیک بدن‌تان در این مرحله به شدت پایین است.

مرحله چهارم: در این مرحله از خواب چشم‌های‌تان جوری با شدت تکان می‌خورند که انگار دارید از زیر پلک‌های‌تان چیزی را تماشا می‌کنید. این مرحله از خواب که خواب REM یا حرکات سریع چشم‌ها یا خواب دلتا نام دارد، حدود ۹۰ تا ۱۰۰ دقیقه بعد از به خواب رفتن اتفاق می‌افتد. در این زمان فشار خون‌تان بالا می‌رود، سرعت تپش قلب‌تان بیشتر می‌شود، تنفس‌تان نامنظم شده و فعالیت مغزی‌تان افزایش پیدا می‌کند. ماهیچه‌های غیر ارادی‌تان هم فلج یا بی حرکت می‌شوند. این مرحله احیا کننده‌ترین بخش خواب است و در آن ذهن‌تان احیا و ترمیم شده و احساسات‌تان تنظیم می‌شوند. اکثر خواب‌های‌تان در این مرحله اتفاق می‌افتند. اگر در این مرحله از خواب بیدار شوید به احتمال زیادی خوابی که دیده‌اید به خاطرتان هست.

این مراحل در طی شب و هنگامی که خواب هستید به طور مداوم و به ترتیب تکرار می‌شوند. با تکرار شدن این چرخه، شما وقت کمتری را در مراحل ۱ تا ۳ و وقت بیشتری را در مرحله ۴ می‌گذرانید. به بیان دیگر هربار که در طی خواب این چرخه تکرار می‌شود، سریع‌تر و سریع‌تر از دفعه پیش خواهد بود.

سازوکارهای خواب دیدن

وقتی که خواب می‌بینید، بدن‌تان دست‌خوش تغییرات قابل توجهی می‌شود. سطح آدرنالین بدن و فشار خون‌تان بالاتر رفته و ضربان قلب‌تان شدیدتر می‌شود. با این افزایش فعالیت بدن، جای تعجبی هم ندارد که افرادی با قلب ضعیف در خواب از دنیا می‌روند چرا که ممکن است قلب آن‌ها تاب فشار و تغییرات شدیدی که بدن‌شان متحمل می‌شود را نداشته باشد.

خواب دیدن در طی حالت REM که کوتاه شده عبارت Rapid Eye Movement و به معنای حرکات سریع چشم است، اتفاق می‌افتد. این حالت بدین نام خوانده می‌شود چرا که چشم‌های‌تان در زیر پلک با سرعت به چپ و راست حرکت می‌کنند. خواب REM در مرحله ی چهارم از چرخه خواب اتفاق افتاده و حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از خواب شما را به خود اختصاص می‌دهد. از لحظه‌ای که به خواب می‌روید، ۳۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد تا شروع به خواب دیدن کنید. شما مدام چرخه‌های خواب که شامل ۴ مرحله هستند  تجربه کرده و ممکن است در طی شب ۴ الی ۷ بار خواب REM را تجربه کنید. در طی REM، فشار خون و ضربان قلب‌تان نوسان داشته و افزایش می‌یابد. به نظر می‌رسد که بدن‌تان تحت فشار شدیدی است اما دقیقا خلاف آن است، چرا که در طی REM، بدن‌تان کاملا بی حرکت بوده و عضلات‌تان کاملا ریلکس هستند. ممکن است در طی شب در جای‌تان غلت بخورید و جا به جا شوید، اما وقتی در حالت REM به سر می‌برید کاملا ثابت هستید. این وضعیت تحت عنوان “فلج REM” شناخته می‌شود.

در خواب REM، ذهن به مانند بیداری فعال است اما به لحاظ شیمیایی تفاوت دارد. REM توسط سطح تحریک پذیری از نورون‌های کولینرژیک کنترل می‌شود. وقتی در این حالت از خواب هستیم، نورآدرنالین و سروتونین در مغز وجود ندارد. این دو ماده ی شیمیایی به مغز اجازه می‌دهند که فعالیت معمول خود را انجام داده، مشکلات را حل کرده و مسائل را به خاطر بیاورد و در نتیجه به دلیل فقدان آن‌ها در این مرحله از خواب است که پس از بیداری نمی‌توانید خواب‌های‌تان را به خاطر بیاورید.

اهمیت خواب دیدن

آیا رویا می‌بینید تا بخوابید، یا می‌خوابید که رویا ببینید؟ با این‌که این سوال همچنان بحث برانگیز است اما محققین بر این باورند که خواب دیدن از هدف و اهمیت برخوردار است.

تحققیات نشان‌ داده‌اند که افرادی که نمی‌توانند وارد فاز خواب دیدن یا همان مرحله REM شوند، علائم تحریک پذیری و اضطراب از خود نشان می‌دهند. در یکی از مطالعات، شرکت کنندگان را درست پیش از اینکه وارد حالت خواب دیدن شوند بیدار کردند و بعد دوباره بهشان اجازه خوابیدن دادند. و دوباره درست قبل از خواب REM بیدارشان کردند. این روند در طی شب همین‌طور ادامه پیدا کرد. افراد داوطلب شده در این آزمایش به میزان طبیعی که همیشه می‌خوابیدند خوابیده بودند اما صبح روز بعد که به زندگی عادی‌شان باز گشتند علائم گیجی، افسردگی، تحریک پذیری و بدخلقی از خود نشان دادند و در واقع درعملکرد روزانه‌شان اختلال ایجاد شده بود. مثلا بعضی‌های‌شان بیش از حد معمول غذا می‌خوردند. وقتی این آزمایش چند شب دیگر هم به همین منوال ادامه پیدا کرد، شرکت کننده‌ها بیشتر و بیشتر جوشی و عصابی شدند. در نتیجه ی این تحقیق مشخص شد که محروم شدن ازخواب REM باعث حساسیت بیش ازحد، کمبود تمرکز و از دست دادن حافظه می‌شود. این مطالعه به خوبی اهمیت خواب دیدن و نقشی که در سلامت روحی و جسمی ما بازی می‌کند را نشان می‌دهد. برخی محققین بر این باورند که خواب دیدن در مقابله با استرس به ما کمک می‌کند. خواب دیدن یک فعالیت ضروری بوده و به افراد کمک می‌کند تا ذهن و بدن خود را تقویت و احیا کنند.

نوزادان و خواب دیدن

در مطالعه‌ای که روی نوزادان در زمینه ی خواب دیدن انجام شد، مشخص شد که نوزادان ۶۶% از زمان خواب بودن‌شان را در حالت REM به سر می‌برند، این یعنی میزان زیادی خواب و رویا دیدن، چرا که بزرگسالان به طور متوسط ۱۵-۲۰% وقتی که خواب هستند را در مرحله ی خواب دیدن به سر می‌برند. محقیقن خواب و رویا بر این باورند که میان خواب REM و رشد مغز، همبستگی وجود دارد. جنین در رحم، مدت زمان زیادی را در خواب REM به سر می‌برد. یک جنین ۳۰ هفته ای حدود ۲۴ ساعت را کاملا در حالت REM است. نوزادان نارس نیز ۸۰% از خواب‌شان را در حالت REM هستند. به تدریج که نوزاد رشد می‌کند، از میزان خواب REM نیز کاسته می‌شود تا آن‌جا که در یک کودک یک ساله به ۳۵% از تایم خواب می‌رسد.

این یافته‌ها نشان می‌دهند که خواب REM در رشد مغزی نوزاد بسیار حائز اهمیت است. خواب دیدن را می‌توان به عنوان راهی برای تمرین ذهن و تحریک آن دید. وقتی کودک بزرگ‌تر می‌شود می‌تواند محرک‌های ذهنی را از محیط اطرافش دریافت کند.

فهمیدن اینکه نوزادان چه خواب‌هایی می‌بینند سخت است، اما خواب‌های‌شان احتمالا تحت تاثیر حواس فیزیکی است. به تدریج که کودک رشد می‌کند، تصاویر بصری و صداها هم در رویاهایش پدیدار می‌شوند.

کودکان و خواب‌ها

در تحقیقی که در دانشگاه ویرجینیا انجام شد، مشخص شد که حضور حیوانات در خواب کودکان بیشتر از حضور آن‌ها در خواب بزرگسالان است. این شاید به دلیل علاقه ی کودکان به حیوانات باشد. علاوه بر این حیوانات ترسناکی همچون شیرها، مارها و تمساح‌ها و گرگ‌ها بیشتر از حیوانات غیر ترسناک مانند گوسفندها، پروانه‌ها یا پرنده‌ها در خواب کودکان دیده می‌شوند. کودکان از حیوانات به عنوان سمبلی از آرزوها و ترس‌های‌شان استفاده می‌کنند.

کودکان هم‌چنین بیشتر از بزرگسالان خواب‌های خشونت آمیز می‌بینند و در یک آمار شگفت انگیز میزان دیدن خواب‌های خشونت آمیز و تهاجمی در کودکان، دو برابر بزرگسالان است. دلیل این مسئله شاید این باشد که کودکان همچنان در تلاشند تا به منظور زندگی و داشتن عملکردی مناسب دریک جامعه ی متمدن، انگیزه ها و خواسته های خود را کنترل کنند.

به طرز جالبی، تحقیقات نشان داده‌اند که خواب دختربچه ها  طولانی‌تر از خواب پسربچه‌هاست. دختر بچه‌ها عمدتا خواب آدم‌ها و لباس می‌بینند و پسربچه‌ها بیشتر خواب ابزار و وسایل. کابوس در کودکان هم عمدتا ناشی از تنبیه شدن توسط والدین، بیماری یا آشفتگی در زندگی خانوادگی است.

بارداری و خواب‌ها

اگر باردار هستید احتمالا متوجه شده‌اید که خواب‌های‌تان چقدر بعضی وقت‌ها به نظر زنده می‌رسند. بعضی رویاها آنقدر زنده و واضح هستند که ممکن است موجب گریه یا عصبانیت‌تان بشوند. وقتی باردار هستید ذهن‌تان فعالیتش زیاد می‌شود و خواب دیدن به عنوان مجرای خروجی برای آن افکار است و در واقع راهی است تا مقداری از استرس‌تان را آزاد کرده و کمک می‌کند تا برای مادر شدن و تولد نوزاد آماده شوید.

چند بار بیدار شدن از خواب در طی شب موجب اختلال در خواب‌تان می‌شود، اما در عین حال کمک می‌کند تا در طی شب خواب‌های بیشتری را به خاطر بیاورید. اکثر اوقات تنها خوابی را به خاطر می‌آورید که پیش از بیدار شدن‌تان دیده‌اید. با این حال اگر در طی شب چند بار از خواب بیدار می‌شوید، مخصوصا اگر وسط یکی از چرخه‌های خواب هستید، احتمال اینکه چند تا از خواب‌های‌تان را به یاد بیاورید بالا می‌رود. از همین رو جای تعجبی ندارد که خانم‌های باردار، خواب‌های بیشتر و واقعی‌تری ببینند.

خواب‌های‌تان در طی بارداری می‌توانند بازتابی از شادی، هیجان، انتظار، استرس، اضطراب و نگرانی‌های‌تان در مورد تولد نوزاد و همینطور مرتبط با تغییرات هورمونی و فیزیکی‌تان باشند. همینطور که هورمون‌های‌تان نوسان پیدا می‌کنند، جنین رشد می‌کند و بدن‌تان در طی بارداری تغییر پیدا می‌کند، محتوای رویاهای‌تان هم دستخوش تغییر می‌شود. به طرز جالبی، خانم‌های باردار در مقاطع خاصی از دوران بارداری، خواب‌هایی با موضوعات کم و بیش مشابه می‌بینند، هرچند که ممکن است در هر مقطعی، هر خوابی ببینند اما در یک سری مقاطع، برخی خواب‌ها شایع‌ترند:

خواب‌های سه ماهه اول

۱_ به دنیا آمدن یک کودک بالغ یا بزرگسال

۲_ خواب‌هایی با مضمون آب

۳_ نمادهای مربوط به باروری

۴_ سفر رفتن

خواب‌های سه ماه دوم

۱_ به دنیا آوردن حیوان

۲_ به دنیا آوردن آدم فضایی

۳_ افتادن دندان

۴_ معشوقه ی قبلی

۵_ خواب‌های تحریک کننده

۶_افراد مشهور

خواب‌های ماه سوم

۱_ خیانت

۲_ درد زایمان

۳_ اتفاقی برای نوزاد افتاده

۴_ حیوانات و اشیای بزرگ

۵_ مورد حمله یا تحت تعقیب قرار گرفتن

۶_ نمادهای خشونت آمیزی در آب

یکی از مهم‌ترین مسائل در زمینه خواب‌های دوران بارداری این است که راجع به آن‌ها با دوست یا همسر خود صحبت کنید. بارداری باعث بروز طیف وسیعی از احساسات در انسان می‌شود و از همین رو صحبت کردن به تخلیه روانی کمک می‌کند. حتی شاید بد نباشد که دفتری برای نوشتن خواب‌های دوران بارداری‌تان داشته باشید.