برای برخی از بچه ها این ترس و پریشانی در موقعیت های خاص مانند زمین بازی یا قبل از خواب اتفاق می افتد. سایر بچه ها مضطرب یا نگران این هستند که ممکن است در شرایط مختلف مانند مدرسه یا مکان های تاریک اتفاق بدی بیفتد. البته این رفتار و واکنش ها کاملا طبیعی هستند. ما به عنوان والدین، باید توجه داشته باشیم که ممکن است ترس و اضطراب کودک بزرگتر از آن چیزی باشد که انتظارش را داریم.
برای اینکه میزان جدی بودن نگرانی کودک را بفهمیم باید به این سه نکته توجه داشته باشیم:

۱. آیا نگرانی های فرزند ما شبیه چیزهایی است که سایر کودکان در این سن نگران آن هستند؟ و اینکه آیا در این مرحله از رشد طبیعی است؟
برای کودکان زیر سه سال طبیعی است که وقتی از پدر و مادر خود جدا می شوند عکس العمل شدیدی نشان دهند. در سال هایی ابتدایی مدرسه، ترس از حشرات، غریبه ها و روح به سراغ بسیاری از کودکان می آید. نوجوانان هم ممکن است خجالتی شده و از جمع دوری کنند. اگر ترس کودک بیش از حد قوی بود یا برای مدتی طولانی ادامه یافت، کم کم باید نگران این شویم که شاید او از مشکل اضطراب رنج می برد. اختلال اضطراب یک واکنش نرمال نیست بلکه یک بیماری به حساب می آید. برای مثال ممکن است نوجوانی که همیشه در مدرسه خوب عمل می کند کاملا درگیر ترس شکست خوردن در مدرسه شود.

۲. آیا بچه های ما می توانند احساسات خود را توضیح دهند؟
بچه ها معمولا نمی توانند اضطراب خود را توضیح دهند. برای آنها خیلی سخت است که در مورد ترس یا استرس خود صحبت نمایند. این بچه ها درد می کشند و از این وضعیت رنج می برند. بزرگترها معمولا می توانند به این دردها اشاره کرده و موارد اشتباه را برای آنها توضیح دهند. بچه هایی که درگیر این درد هستند معمولا در شناخت منبع درد یا نوع آن ناتوان هستند. به عنوان پدر و مادر، این وظیفه ما است که متوجه تغییر در رفتار روزمره و نحوه برخورد آنها با احساساتشان شویم. برای مثال آیا دخترمان جدیدا زیاد از خواسته های خود صرف نظر می کند؟ آیا پسرمان جدیدا کمتر می خوابد؟ آیا کودک خردسالمان بیشتر به ما می چسبد و بهانه می گیرد؟ آیا دختر دبستانی ما این روزها زیاد به مدرسه نمی رود؟ آیا پسر نوجوان ما زیاد نگران همه چیز می شود؟

۳. این مساله چقدر طول می کشد؟
نگرانی های معمول در دوران کودکی زیاد طول نمی کشند و به سرعت از بین می روند. هرچند اگر ترس و نگرانی بچه ها بیشتر از سه هفته طول بکشد باید کم کم نگران شد. اگر حدود سه ماه طول کشید باید برای کمک نزد یک متخصص برویم.

۴. چطور بفهمیم که آیا بچه واقعا دچار مشکلی شده یا خیر؟
بچه های ما هر روز در موارد مختلفی با سایر بچه ها یا افراد بالغ برخورد می کنند. صحبت کردن با افراد کلیدی در شرایط مختلف می تواند به شما کمک نماید. ممکن است برخی از این افراد متوجه تغییری در رفتار فرزند شما شده باشند یا برای آنها توضیحی داشته باشند. گاهی اوقات وقتی دلیل مشکل را می دانیم باید صبر داشته باشیم و کودک را درک کنیم تا او بتواند خودش را با شرایط وفق دهد.

۵- چطور تفاوت بین نگرانی های معمول و اضطراب نیازمند درمان را بفهمیم؟
وجود نگرانی و ترس هم در کودکان و هم در بزرگسالان کاملا عادی است. باید به دقت فکر کنیم تا بفهمیم که آیا “از کاه کوه ساخته ایم” یا واقعا درگیر مشکلی بزرگ هستیم که می تواند بر رشد و نمو کودک تاثیر منفی بگذارد. اگر ما به عنوان والدین با هر نگرانی کوچک، طوری رفتار کنیم که گویی مساله مهم و بزرگی پیش آمده است، ضرر بیشتری به کودک خواهیم رساند. بچه ها ما نگران این خواهند شد که دنیا واقعا جای خطرناکی است.
تمام نگرانی ها و ترس ها به کمک متخصص احتیاج ندارند. برخی از واکنش ها در سنین مختلف عادی است و شاید حتی نشان دهنده رشد کودک باشد.

با استفاده از روش های زیر می توان فهمید که واکنش های کودک عادی است یا خیر.

۱. از بین نمی رود
فرض کنید در زمین بازی با بچه شما بدرفتاری شده و یک کودک قلدر او را اذیت کرده است. مدتی پس از این ماجرا او همچنان مضطرب است و هر وقت بچه های دیگر دورش باشند می ترسد و نمی خواهد به مدرسه برود. برگزار کردن یک جلسه با مسئولین مدرسه می تواند مشکل قلدری را حل کند اما ترس همچنان باقی می ماند. حتی وقتی که در جمعی دوستانه به زمین بازی می رود باز هم می ترسد.
اگر اضطراب و ترس او ادامه یافت و تا سه ماه بعد از آن رویداد از بین نرفت، باید برای مراقبت بیشتر به یک متخصص مراجعه نمایید.
۲. نگرانی ها با گذشت زمان بدتر شده اند
در صورتی که نگرانی و اضطراب اولیه از بین نرفت و کم کم به نگرانی های جدید و علائم فیزیکی مانند حالت تهوع، شکم درد و سردر تبدیل شد، باید مساله را درقیق تر بررسی کنیم. برای مثال اگر پسرمان به شکل بدی از روی تاب به روی زمین افتاد ممکن است بعد از این اتفاق دیگر وارد هیچ پارکی که تاب در آن وجود دارد، نشود سپس ممکن است از بیرون رفتن خودداری کند و به خیابان نرود یا از بچه های دیگری دوری کند و در نهایت دلش نخواهد خانه را ترک کند.
۳. این مساله با گذشت زمان در بخش های دیگر زندگی خودش را نشان داده است
اگر کودک نمی تواند کارهایی که قبل از آن اتفاق انجام می داد را به دلیل وجود ترس و اضطراب، دوباره انجام بدهد، باید نگران شویم. اگر فکر می کنید که رفتار مضطرب و واکنش های ناشی از ترس او می تواند روی مسیر زندگی اش تاثیر بگذارد و جلوی رشد او را بگیرد باید از دیگران کمک بخواهید.

چه علائمی نشان می دهد که نگرانی های معمول کودک به اضطراب تبدیل شده است؟

اضطراب در هر کودک متفاوت است. برخی از بچه ها فقط نگران یک چیز هستند، مانند روح و نگرانی های مربوط به چیزهای دیگر. تقریبا تمام بچه ها در هنگام اضطراب علائم زیر را نشان می دهند.
۱. بچه های مضطرب معمولا نگرانی زیادی راجع به یک خطر یا تهدید دارند. برای مثال نگران این هستند که شاید آسیب ببینند یا دیگران آنها را مسخره کنند و یا کسی از نزدیکانشان بیمار شود.
۲. وقتی بچه ها مضطرب می شوند، سریع تر نفس می کشند، شاید بیشتر عرق کنند و یا احساس تهوع به آنها دست بدهد، اسهال شوند یا در قسمت های مختلف بدن مانند سر احساس درد نمایند و به طور کلی احساس بدی را تجربه نمایند.
۳. وقتی بچه ها دچار اضطراب هستند همچنین عصبی هم می شوند. ممکن است گریه کنند یا به شما بچسبند و بی قرار شوند.
۴. بچه هایی که مضطرب هستند معمولا از چیزهایی که می ترسند دوری می کنند. برای مثال از ترس ملاقات با بچه های جدید به زمین بازی نمی روند یا به دلیل ترس جدایی از والدین در مهمانی یا جشن تولد دوستشان شرکت نمی کنند. خودداری یکی از مهمترین علائم اضطراب است.

چطور می توانیم به بچه های مضطرب خود کمک کنیم؟

بچه های مضطرب معمولا دنیا را جای خطرناکی می دانند. گاهی اوقات دلیل این امر تفسیر نادرست از علاقه و حمایت ما  است که باعث می شود تصور کنند دنیا جای بسیار کثیف و خطرناکی است. در سایر موارد هم اضطراب و ترس ما را می بینند و بدون اینکه دلیلش را بدانند آنها هم مضطرب می شوند. البته گاهی اوقات دنبا واقعا امن نیست. با این حال زندگی کردن با ترس مداوم از اینکه ممکن است همه چیز خراب شود می تواند زندگی ما و فرزندانمان را خراب کند و لذت بردن از زندگی را غیر ممکن سازد. برای کمک به کودکی که ترس وارد زندگی روزانه اش شده است می توان از گوش کردن به حرف هایش شروع کرد، بدون اینکه نیازی به جواب دادن به آنها وجود داشته باشد. ما باید با آرامش اما محکم آنها را تشویق کنیم که از موقعیت هایی که از آن می ترسند دوری نکنند.  اگر چه گاهی اوقات هیچکدام از این راهکارها فایده ای ندارد و باید برای کمک کردن به فرزند خود به فردی خارج از خانواده مراجعه کنیم. البته این فرد باید دوستی عاقل و قابل اعتماد باشد. همچنین می توان از روحانیون و یا کشیش ها کمک خواست. اما اگر باز هم مشکل ادامه یافت بهتر است که با یک متخصص  مشورت کنیم. این افراد متخصص می توانند پزشک اطفال، مشاور مدرسه، روانپزشک، روانشناس یا مشاور باشند. این افراد از روش های مختلفی برای کمک به فرزند شما استفاده می کنند. در صورتی که روش های رفتار درمانی نتیجه ندهد می توان از دارو هم استفاده کرد.

ما به عنوان پدر و مادر تمام سعی خود را می کنیم تا بهترین شرایط برای فرزندانمان فراهم شود. اگر نگران برخی از رفتارهای او هستیم، بهتر است کمی بیشتر در این مورد تحقیق کنیم. از طرف دیگر، اگر با رفتاری که دیگران نسبت به آن نگران هستند مشکلی نداریم، تا وقتی که مشکلی در زندگی بچه ایجاد نکرده نباید زیاد آن را جدی بگیریم.
به یاد داشته باشید که نگرانی و ترس در بچه ها کاملا عادی است. اما وقتی که بچه ها الگوهای رفتاری غیر عادی و یا ترس و اضطراب طولانی از خود نشان دهند باید به درمان آنها فکر کرد. نباید اجازه دهید که کودک از این درد رنج ببرد.