اختلال دفعی در کودکان، نگرانی قابل حل

یکی از مسائلی که برای والدین بسیار آشنا است و مستقیما با سلامت جسمی و روان کودکان در ارتباط است مسائل مربوط به دفع و اختلال دفعی کودکان است، یکی از راه های دفع مواد زائد و عوامل بیماری زا در انسان دفع از طریق ادرار و مدفوع است پس اختلال در این موضوع به طور مستقیم با سلامت فرد در ارتباط است.

اختلال دفعی در کودکان در میان رفتارشناسان بدین صورت تعریف میشود که کودک در مکان نامناسب یا لباس خود، سهوا یا عمدا؛ کامل یا قسمتی از عمل دفع خود را انجام دهد، یا در دفع مدفوع یا ادرار خود با مشکلاتی همانند درد مواجه باشد. پژوهشگران برای سهولت بررسی مبتلایان را عمدتا در سه دسته قرار می دهند.

۱. نگهداری مدفوع و خود داری از اجابت مزاج

۲. بی اختیاری دفع مدفوع

۳. بی اختیاری ادرار

در این میان بی اختیاری در دفع ادرار شیوع بیشتری دارد اما از اهمیت کمتری نسبت به بی اختیاری در دفع مدفوع به دلیل ایجاد مشکلات بیشتر و تهدید سلامتی برخوردار است، اکنون به ذکر نکاتی این مورد میپردازیم که دانستن آن برای والدین ضروری و به تشخیص شما کمک می کند.

تشخیص اختلال دفعی در کودک

بر طبق آمار شیوع این بیماری در میان پسران بیشتر از دختران است. البته لازم به ذکر است به دلیل مسائلی مانند شرم خانواده ها از اعلام این موضوع و مراجعه به مراکز درمانی، آمار در دسترس آمار دقیقی نمی باشد.

برای تشخیص دقت کنید عضلات مربوط به کنترل دفع از ۱۸ ماهگی تا ۳ سالگی و حتی ۴ سالگی درحال کامل شدن هستند و این قضیه در مورد تمامی کودکان صادق است پس این سن نمیتواند معرف کودکی با مشکل دفع باشد. شایان ذکر است در مورد آموزش های لازم در باره این موضوع در این سن سخت گیر نباشید و شرایط استرس زایی برای کودک فراهم نکنید.

اما کودکان دارای این اختلال در سنین بالاتر و مخصوصا سنین ۴ تا ۵ سال دچار مشکل می شوند، البته بد نیست بدانید همزمان با بالا رفتن سن عده زیادی از مبتلایان همانند افراد عادی کنترل خود را به ترتیب زیر به دست می آورند:
اختیار دفع مدفوع در شب
اختیار دفع مدفوع در روز
اختیار دفع ادرار در روز
و در آخر اختیار دفع ادرار
اما همچنان هستند کسانی که تا سنین بزرگسالی رنج این بیماری را به دوش می کشند.

والدین کودکان مبتلا به اختلال دفعی باید بدانند این کودکان معمولا در رفتن به دستشویی مشکل دارند و احتمالا به همین علت نیز شکم هایی باد کرده دارند، همچنین درد شکمی و یا یبوست از مسائل جدائی ناپذیر این کودکان است.

علت ها

علت های مختلفی می تواند در ایجاد اختلال دفعی در کوکان دخیل باشند. این عارضه گاه از اختلالات رفتاری در کودک، گاها از مشکلات جسمی و حتی گاهی از رفتار اطرافیان، مخصوصا والدین نتیجه می شود.

یکی از اصلی ترین علل ایجاد کننده این مشکل، یبوست مخصوصا یبوست مزمن است. در کودکی که دچار یبوست شده مقدار زیادی مدفوع در انتهای روده جمع میشود که نتیجه آن کشیدگی مقعد و بی حس شدن پایانه های عصبی در آن ناحیه است. پس احساس نیاز به دفع کم کم از بین میرود و کودک متوجه این احساس نمی شود. از طرفی تجربه ناخوشایند دفع و احساس درد هنگام دستشویی رفتن، کودک را از انجام این کار باز میدارد و با یک سیکل معیوب و مخرب سروکار پیدا می کنیم.
بدین صورت که درد و سایر عوامل کودک را از رفتن به دستشویی بازمیدارند و نرفتن به توالت بر تشدید مسئله یبوست کودک دامن می زند. نهایتا در طولانی مدت عضلاتی که به صورت ارادی و غیر ارادی مانع از بی اختیاری در دفع میشوند کارایی خود را نسبتا از دست می دهند و مشکلاتی مانند نشت مدفوع مایع به لباس کودک ممکن است ایجاد شوند.

لازم به ذکر است دلایل ایجاد یبوست متعدد هستند، از اصلی ترین این دلایل میتوان عدم تامین آب بدن، استرس، درد در ناحیه مقعد، رژیم های غلط غذایی و دلایل رفتاری و روانی و غیره را نام برد.

توحه داشته باشید دسته ای دیگر از کودکان دچار یبوست نیستند و از دید شما بدون دلیل از رفتن به توالت امتناع می ورزند ، اما باید بدانید که بروز این رفتار در این کودکان دلایل روان شناختی و رفتاری پیچیده دارد ، برای مثال کودک به دلیل کثیف کردن خود در دفعات قبلی که در دستشویی بوده است ، سخت تنبیه شده و اکنون برای رعایت نظم و جلوگیری از تکرار اتفاقات قبلی از رفتن به دستشویی خود داری میکند ، یا حتی دلایل پیچیده تر روانی مانند نگه داری مدفوع به دلیل لذت بردن یا ترس از دست دادن ماده ای ضروری از بدن و غیره پس زود قضاوت نکنید و از ملامت و سرزنش فرزند خود بپرهیزید ، چرا که کودک شما نیز به همان اندازه از این قضیه ناراضی و ناراحت است.

دیگر عوامل اختلال دفعی در کودکان

از دیگر علل مهم ایجاد کننده اختلال دفعی در کودکان میتوان موارد زیر را نام برد:

• ‏آزار جنسی
• ‏ایجاد رقابت و کشمکش قدرت میان فرزند و والدین: کودکان برای مخالفت با والدین و مبارزه برای دستیابی و کسب قدرت با آگاهی از ناراحت شدن والدین عمدا دست به انجام این کار می زنند.
• ‏اختلاف والدین
• ‏بد رفتاری با کودک
• ‏ترس از دستشویی رفتن کودک
• ‏سستی و عدم آموزش درست رفتن به توالت
• ‏ جلب توجه والدین
• ‏مشکلات عضوی و گوارشی
• ‏بیماری های دستگاه عصبی مانند صرع
• ترکیب عوامل روانشناختی، رشدی

درمان کودکان مبتلا به اختلال دفعی

فرآیند درمان اختلالات دفعی شامل تشخیص درست موضوع و سبب شناسی و یافتن علت اصلی و صحیح جسمی و روانی ایجاد کننده این موضوع است. پس توصیه اول ما به شما مراجعه به مشاورین کودک و متخصصین این زمینه جهت درمان جسمی و روانشناختی فرزندتان است. اما در ادامه با ما همراه باشید تا به ذکر نکاتی در رابطه با درمان این اختلال بپردازیم.

پژوهشگران و محققان طبق مطالعات خود به این نتیجه رسیده اند که درمان های رفتاری، مطمئن ترین نوع درمان برای این اختلال می باشند.

در مواردی که علت موضوع استرس میباشد و کودک به دلایل عاطفی و به خاطر وجود تنش هایی مانند دعوا میان والدین و ترس دچار این عارضه شده است، سعی شود شرح حال دقیقی از کودک بدست بیارید و ضمن برطرف کردن آن، محیط آرام و بدون استرسی برای کودک بوجود بیاوریم.

در مورد آن دسته از کودکانی که ترس از دست دادن جزئی از بدن خود را هنگام دفع دارن ، سعی کنید با زبانی شیوا، ساده و آرام با تشریح و توضیح ساختار های بدن و چگونگی بوجود آمدن مدفوع و علت دفع آن ، کودک را در این مسیر یاری کنید.

در مورد کودکانی که از محیط دستشویی می ترسند، سعی کنید علت ترس را بیابید و کودک را تشویق کنید نه تنها در این مورد بلکه در همه زمینه ها در مورد ترس هایش با شما حرف بزند. سعی کنید با زبان ساده و بیان کودکانه ترس های کودک خود را برطرف کنید. با او به توالت بروید، یا اجازه بدهید با رعایت نکات بهداشتی یکی از اسباب بازی های خود را با خود به دستشویی ببرد یا اسباب بازی خود را در همانحا بگذارید تا شوق و اشتیاق او برای رفتن به دستشویی افزایش پیدا کند.

دراین میان عده ای از والدین از مکان دستشویی برای تنبیه فرزند خود استفاده می کنند ، این کار موجب نا امن جلوه دادن این فضا و ترسیدن کودک و اجتباب از رفتن به توالت می شود.

آموزش و آداب دستشویی رفتن اگر توام با تنبیه و سخت گیری غیر منطقی باشد ممکن است در روابط شما با فرزندتان ایجاد خصومت بکند و موجب برانگیختن حس لجاجت در کودک بشود. سعی کنید در این موارد علت دقیق را پیدا کنید و آن را از بین ببرید.

در مورد آن دسته از کودکان که از اختلال دفعی یبوست رنج می برند، اول صبح و آخر شب یک نوشیدن یک لیوان آب ولرم توصیه اول ما به شماست. همچنین حبوبات، میوه ، غلات و سبزیجات تازه را به دلیل داشتن فیبر و کمک به گوارش در برنامه غذایی کودکان قرار دهید و مواردی مانند موز که باعث یبوست میشود و یا شکلات که سفت کننده شکم است را از برنامه کودک حذف کنید. تعداد دفعات رفتن به توالت و دفع را افزایش دهید و کودک را به زود به زود دستشویی رفتن تشویق کنید.