خلاقیت چیست؟
خلاقیت به معنای قابلیت ایجاد چیزهای جدید و نوآوری است. این مفهوم می‌تواند در هر حوزه‌ای از زندگی، از هنر تا علم، فناوری و کسب و کار، مورد استفاده قرار گیرد. خلاقیت می‌تواند باعث ایجاد راه حل‌های نوین و بهبود فرآیندهای موجود شود. افرادی که برای انجام کارهای خود از خلاقیت استفاده میکنند، بهترین نتایج را به دست می‌آورند و موفقیت بیشتری را در زندگی خود تجربه میکنند. در عصر حاضر، خلاقیت به عنوان یکی از مهارت‌های اساسی و ضروری در محیط کار، تحصیلی و اجتماعی محسوب میشود.
خلاقیت خمیرمایه اصلی تمدن بشر است. اگر خلاقیت، توانایی و نوآوری انسانها که یکی از مهمترین ویژگی‌های انسان است وجود نداشت، امکان این‌همه پیشرفت در علوم، هنر، ادبیات، معماری، موسیقی و هر چیز دیگری که نگاه متفاوت هر فرد می‌تواند خالق آن باشد نیز وجود نداشت.
تعریف خلاقیت
خلاقیت و آفرینندگی تمایز بین انسان با انسان دیگر است. هرکسی می‌تواند دنیا را آن‌گونه که خود می‌خواهد ببیند. انسان‌های خلاق به‌هیچ‌عنوان دنبال پیروی از نگاه مشترک نیستند. آنها هم به همان نگاه میکنند که دیگری نگاه میکند اما چیزی را می‌بیند که دیگری نمی‌دید. خیلی از اوقات آنها باعث وسعت دید کل دنیا می‌شوند.
برای مثال فکر میکنید آیا قبل از نیوتون سیبی بر زمین نیفتاده بود؟ آیا همه سیب‌ها به هوا می‌رفتند و ناگهان آن‌یک سیب بر سر نیوتون افتاد؟ آیا خود نیوتون هم تا قبل از آن ندیده بود که سیبی بر زمین بیفتد؟ طبیعتاً نه. قرن‌ها به همین شکل بوده است اما در یک‌لحظه ذهنی که پرسشگر است و زندانی نشده و آزادانه به هر گوشه‌ای نظر می‌اندازد و سؤال‌های مختلف مطرح میکند، بدون اینکه شرمنده بشود پرسید چرا؟ و این شد سرآغاز تغییرات بسیار!
چقدر باید برای رسیدن به خلاقیت تلاش کنیم؟
این سؤالی است که خیلی از افراد می‌پرسند. آنها فکر میکنند که خلاقیت کاری است بیشتر از توان معمولی انسان. فکر میکنند برای اینکه آدم خلاقی باشند باید خیلی تلاش کنند. این افراد غافل‌اند از اینکه هر چه هست در خودش است و تنها کاری که باید بکند این است که کاری نکند و بگذارد خود خودش باشد.
وویچیتسکی معتقد است که اگر همیشه کارکنیم ایده جالبی به ذهنمان نخواهد رسید. حتماً نیاز است زمان‌هایی را به خودمان اختصاص دهیم. ایشان باورشان این است که زندگی شغلی و خانوادگی حتماً باید از هم جدا باشد. وویچیتسکی و همسرش که یکی از مدیران گوگل است با تمام مشغله ای که دارند، همیشه سعی میکنند که شام را با ۵ فرزندشان و در منزلشان بخورند.
چگونه خلاقیت را در خود و دیگران بارور کنیم؟
یکی از بازیگران و کارگردانان آمریکایی به نام آلدا می‌گوید:
“خلاقیت جایی است که هیچ‌کس دیگری تابه‌حال پای نگذاشته است. برای کشف خود و یافتن هر چیز فوق‌العاده‌ای به‌وسیله شهود، باید از شهر آسایش خود به بیابان‌های وحشی و ناشناخته مهاجرت کرد.”
برای اینکه خلاقیت را در خود ایجاد کنید حتی اگر زمانی که بچه بوده‌اید به شما اجازه این کار داده نشده است، الآن هم می‌توانید. فقط کافیست ببینید از هر وسیله‌ای که دارید به چه روش دیگری هم میتوان استفاده کرد. باید بادید کنجکاو یک بچه ۵ ساله به همه مسائل نگاه کنید و هر آنچه کنجکاوی شمارا تحریک میکند بررسی کنید.
روش‌هایی که به شما این فرصت را میدهد که خلاق باشید یا خلاقیت خود را افزایش دهید:
- از اشتباه کردن نترسید؛ به آنها نگاه کنید تا دوباره تکرارشان نکنید.
- خودتان را رها کنید و از کمی آشفتگی نترسید. ولی بعداز اینکه کارتان را انجام دادید، دور و برتان را مرتب کنید.
- سراغ کارهایی بروید که واقعاً از انجام دادن آنها لذت می‌برید و در آن لحظه جز همان کار به هیچ‌چیز دیگر فکر نکنید.
- از اینکه کارهای عجیب تر و متفاوت تری از کارهای همیشگی انجام دهید، نترسید و آن کار را انجام دهید. به‌شرط اینکه برای خودتان و دیگران خطری نداشته باشد. این مهم است که برای خلاقیت و تجسم خود محدودیت نگذارید. یادتان باشد فقط غیرممکن، غیرممکن است و تجسم یک امر محال نیست.
- اگر بتوانید اتاق بازی داشته باشید که چه‌بهتر وگرنه حداقل زمانی را داشته باشید که مانند زمان بچگی بازی کنید. البته با وسایلی که بتوانید باهم ترکیبشان کنید و شکل دیگری بسازید و از این سری اسباب‌بازی‌ها.
- حتماً زمانی از روز را به تمرینات خلاقیت و درواقع بازگشت به کودکی و تقویت کودک خلاق درونتان اختصاص دهید.
- اگر جلوی تلویزیون هم می‌نشینید و به تماشای آن می‌پردازید، می‌توانید با خمیربازی شکل‌های مختلف درست کنید. حتی این کار را می‌توانید با اعضا خانواده انجام دهید که لذت بیشتری هم ببرید.
- سعی کنید به کوچکترین مسائل دوروبرتان هم توجه کنید و قدر آنها را بدانید. و فراموش نکنید که ببینید موارد اطرافتان، غیر از این کارایی و استفاده ای که تا امروز داشته است، آیا طور دیگری هم قابل‌استفاده یا دیدن هست؟
در نهایت باید گفت که چیزی که یک فرد معمولی را از یک فرد موفق جدا میکند ایده‌ها و خلاقیت‌های اوست. انتخاب با خود فرد است که خلاق باشد یا معمولی.
آیا آموزش خلاقیت امکان پذیر است؟
همیشه این برای بسیاری از افراد سوال است که چرا کشوری که توسعه یافته است و کشور دیگری علارغم تلاش های فراوان هنوز هم توسعه نیافته میماند. اصلی ترین و مهم ترین جوابی که میتوان به این سوال داد، بحث آموزش و آموزش خلاقیت است. تمرکزی که بر پایه و اساس آموزش و پرورش هر کشور گذاشته می شود، دورنما و آینده آن کشور را به ما نشان می دهد. بد نیست مفهوم خلاقیت را نیز در مقاله خلاقیت چیست بخوانید.
وضعیت آموزش و پرورش و نوع رفتار با آینده سازان در مدارس، فردای هر کشور را نشان میدهد که در درست چه کسانی است. اگر در مدرسه با دانش آموزان به صورت مناسب و با حرمتی شایسته یک انسان ارزشمند برخورد شود، انسانها و نسلی ارزشمند سازنده فردای آن کشور خواهند بود. اگر بتوان ذهن شاگردان را به سمت پرسش گری سوق داد که بتوانند به جوابهای جدید و درست بها دهند، نسلی خلاق، فکور و پرسشگر اجازه رشد پیدا می کند.
خلاقیت چیست؟
خلاقیت نوعی توانایی است که مسلماً تحت فشار به وجود نمی آید؛ بلکه باید شرایط ظهورش را پدید آورد. البته جالب است بدانید که در ابتدا و بطور طبیعی ما موجودات خلاقی هستیم و متاسفانه بر عکس تصورمان، نمیتوانیم با آموزش باعث رشد افراد شویم؛ بلکه با این کار روز به روز از میزان خلاقیت کمتر و کمتر می شود و بر میزان دانش و اطلاعاتمان افزوده می شود.
همه اختراعات بشری مسلما” حاصل همین خلاقیت است. افراد خلاق مسائل را به گونه ای دیگر می بینند و برای هر چیز کاربردهای دیگری را می توانند در نظر بگیرند.
چه گروه سنی خلاق تر هستند؟ آیا آموزش خلاقیت سن خاصی دارد؟
معمولاً برای خلاقیت سن ۵ سال به بعد را در نظر می گیرند. ولی هستند کودکانی که خیلی زودتر از این سن در بازی با اسباب باری ها خلاقیت را در وجودشان میتوان دید. همانطور که قبلاً گفته شد، ذهن انسان بیشتر برای خلاق بودن آماده شده است.
در واقع برای آموزش خلاقیت و برای اینکه کودکان خلاق داشته باشیم باید خودمان پدر و مادری خلاق باشیم و محیطی بسیار امن و آزاد ایجاد کنیم تا یک ذهنیت خلاق بتواند در آن رشد کند. شروع کردن پس از یک سن خاص کار درستی نیست. بلکه همواره حتی قبل از دنیا آمدن کودک محیط باید محیطی خلاق پرور باشد. در غیر اینصورت این کار مانند ایجاد خنده ظاهری خواهد بود؛ درست است با خنده ظاهری چهره جذاب تر میشود و حتی خلق انسان هم کمی بهتر میشود، اما اگر واقعاً فرد از درون شادی را تجربه نکند و باور نداشته باشد، با کوچکترین مسئله ای که به وجود بیاید لبخندش محو می شود.
امنیت روانی و آزادی انتخاب عواملی است که کمکی است برای آموزش خلاقیت به انسان. به هر میزان که این موارد در زندگی انسان باشد، خلاقیت او نیز به مراتب بیشتر خواهد شد. در هر سنی می توان آموزش خلاقیت را شروع کرد و تا زمانی که انسان زنده است با وجود امنیت روانی و آزادی می توان به رشد خلاقیت امیدوار بود.
نقش مدرسه در رشد یا از بین بردن خلاقیت چقدر است؟
مدرسه، خانواده و اجتماع محیط هایی هستند که می توانند موجب بروز خلاقیت گردند و یا برعکس مانع بروز آن شوند. به عنوان مثال بارز میتوان بحث مدارس را گفت که افراد بسیار موفقی بخاطر رسیدن به رویاهایشان مجبور به ترک مدرسه شده اند. چراکه مدرسه مانع بزرگی در رسیدن به رویاها و پرورش خلاقیت بوده است. درحال حاضر مدارس هیچ اقدامی که به آموزش خلاقیت کمک کند انجام نمیشود.
بسیار بوده است که به علت محدودیت های محیطی دانش آموز مجبور شده از علاقه و عشقش به رشته ای بگذرد. از طرفی سازمان آموزش و پرورش هم به جای اینکه فکری به حال این مسائل بکند، هر روز یک بخشنامه جدید می دهد که نه تنها مشکلی از مشکلات آموزشی کشور حل نمی کند بلکه باری هم برآن اضافه می کند.
نکته مهم دیگر اینکه در مدرسه دبیری که باعث رشد یا از بین رفتن خلاقیت در دانش آموزان می شود خود آن هم تعلیم یافته همین نظام آموزشی است. اگر نخواهیم به وضعیت روحی، احساس امنیت و آزادی انتخاب معلم، مدیر و در مجموع کادر اجرایی مدارس توجه کنیم، تمام روشهای مختلف آموزشی خوب دنیا را هم که امتحان کنیم آب در هاون کوفتن است. در نتیجه باید حال معلم را دریافت و او را آموزش داد. وقتی باور معلم یک باور خلاق باشد امکان ندارد مجری کاری شود که نشانه ای از خلاقیت ندارد. در نتیجه آموزش خلاقیت ممکن نخواهد شد.
حتماً مدارس کشورهای مختلف را دیده اید. چنان طراحی و معماری خوبی دارند که کودک احساس خوبی از بودن در آنجا میکند. در چنین مدرسه ای حتما میتوان موقعیت آموزش خلاقیت را فراهم کرد. چنین فضایی حتما در خلاقیت فرد تاثیر دارد و باعث بهبود آن میشود. در نهایت کیفیت و سطح زندگی نقش مهمی در خلاقیت و آموزش خلاقیت دارد.
حتی در برخی مدارس به بچه ها اجازه می دهند با توجه به علاقه خود درسهایشان را انتخاب کنند و هیچ دو دانش آموزی مجبور نیستند که مثل هم درسها را بگذرانند. در جای دیگری اولین و مهمترین چیزی را که به دانش آموزان یاد می دهند این است که با یادگیری چه کارها و چه رفتارهایی می توانند یک شهروند خوب باشند و این برای آنها تبدیل به یک اصل می شود. یعنی به فکر دیگران بودن، حقوق دیگران را محترم شمردن و موارد دیگر.
آموزش در مدارس کشورهای توسعه یافته حتی الامکان بصورت گروهی است. نه مثل کار گروهی مدارس ما که به صورت نمایشی چند نفر با هم هستند و چون در مدرسه امکان انجام کارها نیست باید در خانه انجام دهند. طبیعتاً خب خانواده ها هم اجازه نمی دهند فرزندشان هر روز خانه این دوست یا آن دوستشان باشد. بنابراین نه همه کارها اما لااقل می توان گفت که بیشتر کارها را یک نفر انجام می دهد و بعد اسم چند نفر بعنوان اعضا گروه نوشته می شود و خود همین هم باعث دلخوری و ناراحتی های بسیار میشود. تمام این موارد تاثیر مستقیم و غیر مستقیم بر رشد و آموزش خلاقیت در فرد دارد.
در جایی دیگر، کودکان حرمت انسانی و برابری حقوق را می آموزند. در چنین مدارسی هر کس با توجه به خواست خود به کار می پردازد و تلاش هر کس مورد تقدیر و تشویق قرار می گیرد. چون هدف، انجام بهترین کاری است که فرد می تواند انجام دهد نه بهترین کاری که کسی دیگر بخواهد یا بتواند.
روش های آموزش خلاقیت و آموزش خلاقانه
دور ریختن روشهای سنتی و تکراری اولین قدم در اجرای روش های آموزشی خلاقانه است. سپس باید بدنبال دریافت ایده های جدید از طرف بقیه از جمله دانش آموزان بود. چه بسا ایده ای امروز مسخره و فردا یک فکر بکر باشد که آن را جدی بگیرید. نمره مهم نیست بلکه خود نفس دانش و دانایی و پرسشگری ملاک است. در نهایت به جای دادن تکلیف های زیاد، تا می توان باید روحیه پرسشگری را در افراد تقویت کرد.
هنوز هیچ دیدگاهی وجود ندارد.