در ایران عزیز رسم و رسوماتی در ازدواج وجود دارد که هر یک به دلیلی باب شده اند و اهمیت یافته اند، از جمله دادن شیربها، تعیین مهریه، آوردن جهیزیه، خرید لباس دامادی از سوی مادر عروس، شاباش دادن، اهدای طلا و جواهر سر سفره عقد به عروس و سرانجام دادن سیسمونی. در این مقاله برخی از رسم و رسومات ازدواج و مشکلاتی که به دنبال آن به وجود می آید را توضیح می دهیم.

۱- خواستگاری

اولین آداب و رسوم ازدواج در ایران خواستگاری است. در گذشته انتخاب همسر به دست مادر، خواهر یا یکی از اقوام پسر بود، خواستگاری هم به این صورت بود که اول یک یا دو زن به خانه دختر می رفتند، و بعد دختر مورد نظر با چادر توی اتاق می آمد، سلام می کرد و چایی را تعارف می کرد و گوشه ای می نشست، خواستگاران با دقت تمام دختر را نگاه می کرند که مبادا عیب و نقصی داشته باشد و بعد اگر دختر را می پسندیدند در جلسه بعد دوباره وقت خواستگاری می گذاشتند و این بار به همراه پسر می آمدند. البته امروزه بیشتر دخترها و پسرها ابتدا در دانشگاه، محل کار و … همدیگر را می بینند و اگر از هم خوششان آمد خانواده هایشان را برای خواستگاری و انجام امور دیگر در جریان می گذارند و خواستگاری به شیوه سنتی کمتر شده است.

۲- بله برون

خانواده داماد برای مراسم بله بران به خانه عروس می آیند و در مورد مهریه، خرید عروسی، تاریخ عقد و نحوه برگزاری مراسم عقد و … صحبت می کنند. بعد برای خرید حلقه و خرید وسایل عروس یک یا دو نفر از خانواده دختر و پسر به همراه خود عروس و داماد به بازار می روند و خرید هایشان را انجام می دهند.

۳- خرید عروسی

در هنگام خرید باید به دو نکته مهم توجه شود:

۱ـ مواردی که باید خریداری شود مانند: سرویس طلا، حلقه، ساعت، لوازم آرایش، سشوار، ریش تراش، لباس، کیف، کفش و …

۲ـ نحوه خرید: دو نفری، دو نفر به همراه یک یا دو همراه، گروهی

این که هر خانواده ای رسم دارد چه چیزهایی بخرد، خود حکایت پردردسری است که گاهی باعث اختلاف بین آنها می شود. برخی رسم دارند از نوک پا تا فرق سر را خرید کنند. حال زمانی را در نظر بگیرید که رسم و رسومات دو خانواده با هم متفاوت باشد. بیچاره عروس و داماد به جای آن که بهترین روزهای خود را بگذرانند، باید سعی کنند تا اختلافی پیش نیاید.

۴- مهریه

مهریه یک سنت حسنه است که از زمان پیامبر اکرم (ص) وجود داشته و تعیین آن مورد تاکید است. با این که عده ای می گویند مهریه را چه کسی داده و چه کسی گرفته، پرداخت آن عندالمطالبه و بر ذمه داماد است، یعنی هرگاه زن طلب مهریه کرد شوهر باید آن را پرداخت کند. در قدیم عموماً مهریه را ساده می گرفتند.

مهریه نوعی امنیت خاطر برای دختر تلقی می شود، که این روزها از وجه رایج به سکه طلا تبدیل شده است و متأسفانه پافشاری بعضی خانواده ها بر افزودن به تعداد این سکه ها روز به روز بیشتر می شود به طوری که جنبه رقابت به خود گرفته و فکر می کنند با گرفتن مهریه زیاد ارزش دختر بالا می رود. چرا باید بعضی دختران به بالا بودن نامعقول مهریه خود افتخار نمایند؟

۵- شیربها

این رسم هم جزء رسم و رسومات ازدواج است که تقریبا امروزه منسوخ شده است. اما شاید در بعضی شهرها و روستاها این رسم و رسومات غلط هنوز باشد. این رسم به این صورت است که قبل از عروسی برای تهیه مقداری از جهیزیه ، از داماد مبلغی پول نقد به عنوان شیربها می گرفتند که خود مانع و مشکل بزرگی برای خانواده ها بوده است و یکی از آسیب های کوچک آن این است که خانواده داماد درمقابل، انتظار داشتند که جهیزیه مفصلی داده شود.

۶- حنابندان

حنابندان هم جزء رسم رسومات ازدواج است که البته در قدیم بیشتر دیده میشده است. حنابندان جشنی است که در واقع مراسم خداحافظی عروس بوده و در آخرین شب اقامت عروس به طور رسمی در خانه پدری برگزار می گردد. در گذشته معمولا حنا در منزل داماد تهیه می شده است و داماد به همراه خانواده خود حنا را به همراه ساز و دهل به منزل عروس می بردند و کار حنابندان را شروع می کردند.

خواهر عروس دستان عروس را و برادر داماد دستان داماد را حنا می بستند. پس از بستن حنا به دست و پای عروس و داماد مهمانان هدایای خود را پیشکش می کردند. اغلب هنگام چرخاندن ظرف محتوی حنا به دور مجلس، مهمانان بعد از برداشتن مقداری از حنا هدایای خود را در کنار ظرف حنا قرار می دادند. این آیین همچنان در بعضی روستاها و شهرهای کوچک ایران پا برجاست.

۷- عقد

روز عقدکنان، عروس و داماد در بالای مجلس می نشینند و چند نفری یک پارچه ای را بالای سر آنها می گیرند و یکی هم مشغول قند ساییدن می شود. ساییدن قند یکی از آداب و رسوم است که باعث افتخار بوده و نزدیکان اصرار دارند در این امر مهم شرکت کرده و جای خود را به قوم و خویش های خود بدهند. موکول شدن بله گفتن عروس بعد از خواندن سه بار خطبه عقد و بعد از گرفتن زیرلفظی از مادرشوهر نیز حکایت دیگری است.

۸- جهیزیه

جهیزیه بخشی از دارایی خانواده دختر است که همراه دختر به خانه پسر می رود تا در شروع زندگی کمک حال زندگی زوج جوان باشد. جهیزیه باید سبک، ساده و در حد ضروریات اولیه شروع زندگی جدید باشد اما در سالهای اخیر جهیزیه هم صورت چشم و هم چشمی به خود گرفته و جنبه رقابتی آن نامطلوب شده است. برخی خانواده ها به جهیزیه عروسشان با وسواس توجه می کنند و اگر آن را نپسندیدند مایه سرشکستگی خود و خانواده خود تصور می کنند و ارزش عروس خود را به جهیزیه اش می شناسند!

آنها توقع دارند که عروسشان به اصطلاح از شیر مرغ تا جان آدمیزاد همراه خود بیاورد. تا جایی که دیده شده است پدری خانه خود را برای تهیه جهیزیه دخترش فروخته است و یا دختری به علت فقر و عدم توانایی تهیه جهیزیه ، از ازدواج صرف نظر کرده است. به علاوه بعضی از وسایلی که به عنوان جهیزیه با هزینه های زیاد تهیه شده است، سالها دست نخورده مانده و فقط به نمایش درآمده است.

۹- پاتختی

مراسم پاتختی جزء آخرین رسم و رسومات ازدواج است و از مراسم معمول بعد از برگزار شدن عروسی، است که اقوام دختر و پسر برای دیدن جهیزیه و دادن هدایا به خانه عروس می آیند.

اما به طور کلی وفاداری به این رسم و رسومات ازدواج تا جایی مفید است که موجب بگومگو و اختلاف نشود. پدرشوهری می گفت: «در عروسی پسرم سنگ تمام گذاشتم. چقدر دوندگی کردیم، چقدر حرص و جوش خوردیم، چه جای خوبی کرایه کردیم، چه شامی دادیم! ولی وقتی آخر شب از مادر عروس پرسیدم مهمانی چطور بود به جای اینکه بگوید خسته نباشید و دستتان درد نکند، با لحن تحقیرآمیزی گفت: «ای بد نبود.»

همان طور که ملاحظه می کنید یک طرف به خاطر زحمت هایی که کشیده انتظار دارد از او قدردانی شود اما طرف دیگر با گفتن ای بد نبود تمام خستگی را به تنش می نشاند.

برپایی جشن عروسی خیلی خوب است، به شرط آنکه هزینه اش برای خانواده مشکل ایجاد نکند. زمانی هم باارزش تر می شود که از چشم و همچشمی و رقابت جان سالم به در برده باشد. پسر همین آقا می گفت: «تعداد اعضای خانواده ما کم است. یک خواهر بیشتر ندارم. سر سفره عقد خاله و عمه ام به همسرم طلا هدیه دادند، ولی خانواده عروس تعدادشان زیاد بود و در نتیجه جواهرات بیشتری به او پیشکش کردند. حالا دائم این قضیه را به رخم می کشد. هر وقت هم عصبانی می شود، می گوید تو فامیل درست و حسابی نداری.»

می بینید این آداب و رسوم در ازدواج گاه چقدر مشکل ساز می شوند؟

باید فرهنگ سازی کرد و نهضتی علیه ازدواج های پر خرج و تشریفاتی به وجود آورد که هزینه های زیادی را در پی دارد و انگیزه ای جز چشم و هم چشمی و رقابت های ناسالم ندارد. باید با هرگونه تجملات و خرج تراشی های بیخودی در ازدواج مبارزه کرد.

باید این باور ایجاد شود که خرج تراشی و هزینه های زیاد در مراسم ازدواج نه دلیل بزرگی شخصیت، نه نشانه آبرو و نه موجب تحکیم زندگی زناشویی می شود. ریشه بسیاری از کدورت ها، اختلافات خانوادگی و جدایی ها را باید در همین آداب و رسوم غلط مراسم پرخرج عروسی ، توقعات بیجا و توجه افراطی به ظواهر مادی به هنگام خواستگاری و عقد جستجو کرد.

اما در پیوندی که دختر و پسر از روی شناخت، صمیمیت و تفاهم با یکدیگر دارند و والدین آنها بدون سختگیری های بیجا و پس از مشاوره و بررسی، ازدواج در یک محفل شاد و صمیمانه برگزار می شود، نیازی به تشریفات کمرشکن، تجملات و مخارج سرسام آور ندارد. مسلم است که در چنین ازدواجی نه از مهریه ها و جهیزیه های سنگین خبری هست، نه از شیربها و طلا و جواهرات گران قیمت و خریدهای آن چنانی قبل از عقد، تقدیم و ارسال هدایا در اعیاد و روزهای خاص و بالاخره تشریفات و اسراف های مراسم عقد و عروسی با هزینه های سنگین.