گاهی اوقات در ذهن افراد در حال تحصیل سوال پیش می آید که علت درس خواندن من چیست؟ اصلا من  چه هدفی از درس خواندن دارم؟ چرا می خواهم مدرک بگیرم و  هزاران سوال دیگر که ممکن است فرد را از تحصیل دلسرد کند در این مقاله می خواهیم به دلزدگی تحصیلی نوجوان و دلایل آن بپردازیم.

چنین افرادی با این طرز فکر کم نیستند کسانی که تحصیل را وقت تلف کردن می دانند و چون پاسخی برای این سوالات ندارند دچار دلزدگی تحصیلی می شوند. این افراد اگر به اجبار تحصیل کنند در وسط راه جا می زنند یا به عبارت ساده تر مسیر تحصیلی که انتخاب کرده اند برای آنها خسته کننده شده و از ادامه دادن آن رشته منصرف می شوند.

این مورد را در نظر داشته باشید که:

علاقه به یادگیری جزو خصوصیات ذاتی بشر به ویژه در نوجوانان است که بسیار کنجکاو هستند،  ولی این تمایلات به دلایل گوناگونی می توانند به تدریج از بین بروند؛ که این حالت دلزدگی تحصیلی نوجوان نامیده می شود. عوامل زیادی می تواند در زمینه یابی شکست تحصیلی کودکان تاثیر داشته باشد از جمله این موارد، عوامل محیطی است به شکلی که فضای آموزشی باید  شاد، جذاب و به دور از رقابت باشد تا علاقه به یادگیری به تدریج به دلبستگی تبدیل شود.

دلزدگی تحصیلی نوجوان و دلایل آن عبارتند از:

• اگر محیط آموزشی خواسته ها و تمایلات کودکان و نوجوانان را برآورده نکند، شوق و علاقه و در نهایت دلبستگی نسبت به درس صورت نمی گیرد، به عبارت دیگر علاقه به یادگیری یک میل درونی می باشد که کسی نمی تواند فرد را مجبور به تحصیل کند. به خصوص در جامعه ایران که فضای تحصیلی جذابیت آنچنانی ندارد. به عنوان مثال در آموزش و پرورش ایران کمبود امکانات و پذیرش دانش آموزان بیش از حد مجاز ظرفیت، باعث بی میلی دانش آموزان به تحصیل و  بی رغبتی معلمان به تدریس می شود.
• علت بعدی دلزدگی تحصیلی نوجوان اهمیت دادن بیش از حد به مسائل تئوری است.
• مسائل اقتصادی و فقر مالی دانش آموزان نیز از عوامل دیگر این امر است.

علاقه به یادگیری یک میل درونی می باشد که کسی نمی تواند فرد را مجبور به تحصیل کند.

همچنین در این مدارس یک موج رقابتی ایجاد می شود به گونه ای که حس معرفت و دوستی در بین دانش آموزان کمتر می شود، به طور معمول در محیط مدارس دولتی دانش آموزان به دو دسته عاطفی و فیزیکی تقسیم می شود. منظور ار فضای عاطفی، رابطه ی بین افراد است که سبب آرامش و اطمینان خاطر می شود. دلیل این امر آن است که مهارت های زندگی به درستی آموزش داده نمی شود  که این موضوع باعث ترس دانش آموزان از مدرسه و مورد خشونت قرار گرفتن آنها شده در حالیکه، در اغلب کشور ها از دوره پیش دبستانی این آموزش ها داده می شود.

فواید آموزش مهارت های زندگی عبارت است از

• خودشناسی بچه ها بیشتر می شود.
• روابط اجتماعی قوی را یاد می گیرند.
• با روش های حل مسئله آشنا می شوند.

  راه های مقابله  با مشکل دلزدگی تحصیلی نوجوان

برای رفع  مشکل دلزدگی تحصیلی نوجوان می توان در محیط آموزشی روش های جدیدی را ایجاد کرد و از روش های قدیمی و خسته کننده دوری کنید. با جذاب نشان دادن محیط آموزشی می توان دانش آموزش را نسبت به درس و مدرسه تشویق کرد. محیط مدرسه و جذابیت آن علاوه بر  علاقه مند شدن به درس موجب سلامت روان دانش آموزان نیز می شود .

اما چگونه باید از دلزدگی تحصیلی نوجوان جلوگیری کرد؟

۱. باید روی تک تک دانش آموزان تمرکز شود

پژوهشگران انجمن بین المللی مطالعات آموزشی آمریکا NEA معتقدند که یک نظام آموزشی اگر می خواهد موفق شود باید روی دانش آموزان تمرکز داشته باشد و به مسائل هر یک از آنها اهمیت دهد. آنها بر این باوراند که باید تعداد دانش آموزان کمتری در هر کلاس باشد تا برنامه ریزی راحت تر شده و به مسائل دانش آموزان بهتر رسیدگی شود. (حداکثر تعداد دانش آموزان هر کلاس بین ۱۸ الی ۲۵ نفر باشد).

همچنین باید بین اولیای دانش آموزان، مربیان و معلمان ارتباط منظم و موثر وجود داشته باشد، کادر آموزشی کاهش یافته و فقط افراد با تجربه مشغول به کار باشند، علاوه بر این موارد باید  رابطه بین دانش آموز و معلم دوستانه باشد، کلاس های فوق برنامه و تقویتی برگزار شود، برنامه های تفریحی و اردو های دانش آموزی خارج از محیط آموزشی برگزار گردد و…  در واقع اگر این موارد لحاظ شود رابطه بین معلم و دانش آموز صمیمی شده و عواملی چون ترس، خجالت و بی اعتمادی بین آنها به مرور کمرنگ شده و از بین می رود.

۲. زمینه تحصیل را گسترش دهیم

تحمیل کردن این باور که فقط با تحصیل در رشته های خاصی وارد بازار کار می شویم و تحصیل در سایر رشته ها آینده تضمینی و روشنی ندارد نیز عامل دیگر این امر محسوب می شود. بسیاری از دانش آموزان رشته خود را دوست نداشته و فقط به اجبار والدین در حال تحصیل اند و این یک عامل موثر در دلزدگی تحصیلی نوجوان می شود. در واقع باید این تفکر برداشته شده و زمینه ای برای تحصیل دانش آموزان در رشته مورد علاقه شان فراهم شود.

۳. رابطه آموزش و اشتغال

رابطه موثر بین اشتغال و تحصیل می تواند موجب شود که آموزش ها در جهت درستی ارائه شوند و فرد محصل اطمینان داشته باشد که با تحصیل در این رشته حتما آینده شغلی تضمین شده ای دارد و همین امر موجب علاقه بیشتر  افراد به درس می شود . در واقع می توان گفت مقایسه کردن قشر کم سواد و پر درآمد با قشر با سواد و کم درآمد موجب می شود،  دانش آموزان مخصوصا در دوره دبیرستان  از تحصیل دلزده شوند. این امر اغلب در کشور های توسعه نیافته و جهان سومی به شدت دیده می شود.

۴. بالا بردن کیفیت و شروع به موقع آموزش ها

تحقیقات نشان می دهد که شروع آموزش های پر بار از دوران پیش دبستانی می تواند به مشتاق شدن افراد کمک کند نه اینکه آموزش های جدی از سنین بالاتر شروع شود. باید مباحثی برای آموزش انتخاب شوند که خلاقیت فرد کشف شود چرا که این امر اشتیاق دانش آموز را چند برابر می کند. همچنین باید درس های گنگ و ایستا حذف شده و درس هایی جایگزین شوند که حس خلاقیت و پرسشگری را در دانش آموزان ایجاد می کند . در واقع هرچه دانش آموز از یادگیری لذت ببرد امکان دلزدگی و ترک تحصیل در او کاهش می یابد.

۵. حضور به موقع و تاثیر گذار والدین در همه مقاطع تحصیل

یکی از مهم ترین عناصر موفقیت یا عدم موفقیت دانش آموزان در همه مقاطع، خانواده و همراه بودن آنهاست. خانواده باید رفتار های فردی و اجتماعی را به درستی به فرزندان آموزش دهند همچنین باید زمینه مناسبی را برای  تحصیل آنها فراهم کرده و با همکاری مدرسین مشکلات آموزشی او را برطرف کنند. پژوهشگران بر این باور اند که نقش والدین حتی از نقش آموزگاران و مربیان نیز پر رنگ تر است. البته حمایت و همراهی کادر آموزش نیز در این راه بسیار حائز اهمیت است، آنها می بایست در شرایط بحرانی چه از لحاظ تحصیلی و چه از لحاظ روحی و رفتاری حمایت گر باشند و دانش آموز را برای ادامه مسیر دلگرم کنند.

نشانه های دلزدگی تحصیلی نوجوان

شاید در زندگی همه ما پیش آمده باشد که نسبت به همه چیز اعم از تحصیل، زندگی خانوادگی، شغل و… بی انگیزه و بی میل شده باشیم که این امر باعث افت کارایی فرد چه در زندگی شخصی و چه در زندگی کاری و تحصیلی می شود. روانشناسان این امر را یک پدیده روانی می دانند که شخص نسبت به همه چیز دلزده می شود.

دانش آموزان همواره در زندگی تحصیلی به الگو های مرجع نگاه می کنند

عوامل دلزدگی تحصیلی نوجوان را می توان از چند بعد فردی، اجتماعی و نظام آموزشی بررسی کرد. دانش آموزان همواره در زندگی تحصیلی به الگو های مرجع نگاه می کنند بیشتر کسانی که فارغ التحصیل شده اند اما بیکار هستند که این امر یکی دیگر از دلایل موجود برای دلزدگی تحصیلی نوجوان می باشد.

در علوم اقتصادی به این امر اشاره شده است که میزان درآمد فرد با سابقه تحصیلی رابطه مستقیم دارد یعنی هرچه میزان تحصیلات بالاتر باشد، فرد به شغل بهتری می رسد در نتیجه پول بیشتری در می آورد اما این قانون بر جامعه ای که ما در آن زندگی می کنیم حاکم نیست. همچنین چیز هایی که دانش آموزان در مدرسه می آموزند اغلب نیاز بازار کار در جامعه نیست و همین امر نیز یکی از عوامل دلزدگی تحصیلی نوجوان و جوانان ما است.

نتیجه گیری

عوامل زیادی هستند که در دلزدگی تحصیلی نوجوان تاثیر گذار هستند ولی بارز ترین آنها حمایت نشدن از سمت خانواده می باشد. طبق نتیجه ای که از مقاله بالا گرفتیم دلزدگی تحصیلی نوجوان به دلیل عدم جذابیت درس ، مدرسه و  روش های آموزشی  اتفاق می افتد که می توان با تغییر روش های آموزشی به خصوص در مدارس دانش آموزان را به درس علاقه مند کرد.

متاسفانه در کشور های جهان سوم مخصوصا این موضوع دیده می شود که دروس ارائه شده جذابیتی ندارند و  به قراری سرد و بی روح هستند که محصل را به سمت درس تشویق نمی کند، علاوه بر تمام این موارد مدرسین نیز نقش مهم در آموزش و دلزدگی دانش آموزان دارند.

دیگر دلیل دلزدگی تحصیلی نوجوان وجود الگویی های می باشد که در جامعه وجود دارند که دوران درس  را سپری نموده اما هم اکنون بیکارند.