اراده به معنی تلاشی است که برای کنترل هیجان‌های خود می‌کنیم. اراده را می‌توان همچون یک منبع در نظر گرفت، منبعی محدود در ذهن خودآگاه. استفاده از خودکنترلی، در طول زمان باعث کاهش این منبع می‌شود، همانند ماهیچه‌ای که بعد از چند بار وزنه زدن در باشگاه خسته می‌شود. وقتی این منبع ته کشید، افراد بر اساس هیجان رفتار می‌کنند و به احتمال زیادی به سمت آن دسته از امیال، انگیزه‌ها و آرزوهای خود کشیده می‌شوند که در بلندمدت باعث پشیمانی‌شان می‌شود.

۵ علت کاهش اراده و انجام رفتارهای هیجانی

۵ عامل اساسی وجود دارد که به شکل موقت اراده را تضعیف کند و منجر به رفتارهای تکانشی و هیجان‌زده شود:

۱. تاثیر کمبود نفس (اگو) بر اراده

تصمیم‌گیری‌هایی که باعث بحث و دعوا می‌شود از جمله تلاش برای تحت تاثیر قرار دادن دیگران، تلاش برای مهربان بودن با افراد بی‌‌ادب یا حتی برنامه‌ریزی برای ازدواج منجر به کمبود نفس می‌شود. کمبود نفس معادل از دست رفتن انگیزه است. بنابراین در چنین شرایطی، افراد در نزدیکی‌های عصر و شب منابع کمتری برای غلبه بر اشتیاق مصرف هله‌هوله نسبت به اوایل روز دارند. این توضیح می‌دهد که چرا اغلب افراد شب‌ها از رژیم خود تخطی می‌کنند.

۲. پرمشغله بودن ذهن (بار شناختی)

هر چه فرد پرمشغله‌تر باشد به همان میزان احتمال دست زدن به رفتارهای هیجانی بیشتر است. در شرایط استرس‌زا اغلب ما حتی اسم افرادی که می‌شناسیم را یادمان می‌رود. وقتی ذهن ما درگیر باشد، ذهن کوتاه‌مدت، افسار تصمیم‌گیری‌های ما را بر عهده می‌گیرد. به همین دلیل است که در فروشگاه‌ها انواع موسیقی و ویدئوهای مختلف پخش می‌کنند تا ذهن خریدار را شلوغ‌تر کنند تا هر چه بیشتر دست به خریدهای هیجانی بزند. در مقابل خود‌آگاه بودن این امکان را فراهم می‌کند تا فرد موضوعات مختلف را با اضطراب کمتر و احساس بیشتر مشاهده کند (در همین راستا مقاله «روش‌های قیمت‌گذاری و تاثیر آن بر رفتار خریدار / مصرف‌کننده» را مطالعه کنید).

۳. تاثیر استرس بر کاهش اراده

مقابله با استرس هم نیازمند اراده برای کنترل رفتار است. استرس روزانه می‌تواند کورتکس پیشانی مغز را از کار بیاندازد. قشر پیشین مغز عملکردهای اصلی آن از قبیل تمرکز، برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و قضاوت را کنترل می‌کند. نتیجه استرس این می‌شود که ما توانایی تامل و اندیشه را از دست می‌دهیم و بر اساس ذهنیت یک انسان ماقبل تاریخ رفتار می‌کنیم. همه ما با این مثال آشنا هستم که به رغم آمادگی کافی و سال‌ها تمرین دانش‌آموزان برای کنکور، فشار ناشی از اضطراب و طول مدت کنکور اغلب باعث می‌شود که توانایی استدلال داوطلبان کاهش پیدا کند و یا به طور کلی خاموش شود. به چنین تجربه‌ای خفه شدن در اثر فشار یا خاموش شدن صفحه نمایش می‌گویند.

۴. تاثیر الکل و اعتیاد بر کنترل، تمرکز و اراده

مستی باعث کاهش مقاومت شما در برابر وسوسه‌های مختلف شده و بازدارندگی خودکنترلی را تضعیف می‌کند. مست کردن باعث کاهش خود‌آگاهی و تمرکز شده و توانایی دنبال کردن همزمان چندین نشانه به صورت همزمان را محدود می‌کند. وقتی آگاهی فرد مست کاهش پیدا می‌کند، کنترلش بر روی خود کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه بیشتر می‌خورد یا می‌کشد و یا ممکن کارهای دیگری بکند که بعد از به دست آوردن هشیاری از انجامش پشیمان شود.

۵. قند خون عامل بسیار مهم در کنترل هیجان

گلوکز نقشی حیاتی برای اراده دارد. شواهد حاکی از آن است که به کار گرفتن اراده، باعث کاهش قند خون می‌شود و متعاقبا از ظرفیت خودکنترلی فرد، بیشتر می‌کاهد. مغز را باید خوره انرژی در نظر گرفت، چرا که با وجود در بر داشتن تنها ۵ درصد از وزن بدن، به تنهایی بیش از ۲۰ درصد انرژی بدن را مصرف می‌کند. موضوع عجیبی که در رابطه با رژیم‌های کم‌کالری وجود دارد این است که چنین رژیم‌هایی باعث کاهش گلوکز خون می‌شوند و در نتیجه اراده‌ای که برای مقابله با پرخوری و رژیم گرفتن لازمش دارید را تضعیف می‌کنند. گلوکز خود به تنهایی نمی‌تواند وارد مغز شود، بنابراین به یک انتقال‌دهنده عصبی به نام سروتونین تبدیل می‌شود. به‌احتمال‌زیاد افرادی که دچار کمبود قند خون هستند در تمرکز و کنترل احساسات منفی خود دچار مشکل می‌شوند. شواهد نشان می‌دهد که دانش‌آموزانی که بدون صبحانه به مدرسه می‌روند، نمرات خوبی در آزمون نمی‌گیرند.

روش‌های افزایش اراده

این مدل از توصیف اراده به عنوان یک منبع محدود، می‌تواند چشم بصیرت ما را نسبت به روش‌هایی باز کند که توسط آن ظرفیت خودکنترلی خود را بهبود دهیم. ما باید اراده را به عنوان یک منبع بسیار مهم ولی محدود در نظر بگیریم. در نظر داشته باشید که ما از همان منبع اراده محدود برای مقابله با ترافیک اعصاب خورد کن، غذاهای وسوسه‌برانگیز، همکارانی که روی اعصاب ما راه می‌روند و بهانه‌گیری بچه‌های لوس استفاده می‌کنیم. بنابراین اگر در مقابل وسوسه دسر بعد از ناهار مقاومت کرده باشید، اراده شما برای سر و کله زدن با فرزند نوجوان کاهش پیدا کرد و احتمالا زودتر از کوره در خواهید رفت.

توصیه کلی این است که در هر زمان، صرفا بر روی یک موضوع تمرکز کنید. در هر بازه زمانی اگر بر روی یک یا چند هدف تمرکز کنید، مسلما شانس موفقیت نیز بالاتر خواهد رفت. برای مثال اگر فردی دارای اراده کافی نباشد، اقدام همزمان برای ترک سیگار (اعتیاد) و رژیم لاغری کار بیهوده‌ای است. در واقع این مثل که می‌گوید با یک دست دو هندوانه نمی‌توان برداشت، در مورد اراده واقعا صحت دارد.

نظریه اراده می‌گوید ظرفیت خودکنترلی از طریق تکرار و تمرین افزایش پیدا می‌کند. انجام تمرین‌های ساده روزانه مثل خودداری از غذاهای ناسالم، می‌تواند در بلندمدت به حفظ و کنترل رفتارهای بیشتری منجر شود. توجه داشته باشید که برای جبران کمبود نفس می‌توانید از استراحت و ریلکسیشن از طریق یوگا یا مدیتیشن استفاده کنید. اختلال و کمبود خواب نیز می‌تواند منجر به کمبود نفس مزمن و پایین آمدن کارایی و عملکرد فرد شود.