استخاره در قرآن

استخاره چیست؟
«استخاره» در لغت، به معنای طلب خیر از خداوند متعال است که دانا به امور و عواقب کارها است. در کنار این معنا، گاهی استخاره به معنای نوعی قرعه در هنگام تحیّر است که همراه با دعا و درخواست از خداوند متعال به کار برده می‏شود. این نوع استخاره معمولاً با تسبیح و قرآن انجام می‏شود.

در روایات، استخاره به معنای طلب خیر از خداوند متعال، بسیار مورد سفارش قرار گرفته است، و ائمه اطهارعلیهم السلام شیعیان را ترغیب کرده‏اند کارهای خود را بر اساس استخاره انجام دهند. امام باقرعلیه السلام فرموده است: «کُنَّا نَتَعَلَّمُ الاِسْتِخَاره کَمَا نَتَعَلَّمُ السُّورَه مِنَ الْقُرْآنِ»؛ وسائل‏الشیعه، ج ۸، ص ۶۶.؛ «ما استخاره را آموزش می‏دهیم، همان گونه که سوره قرآن را آموزش می‏دهیم».

استخاره دارای دو معنی است:

•    از خدا بخواهد تا خیر و برکت را در عملی قرار دهد که تصمیم بر انجام آن گرفته است.
•    از خدا بخواهد تا او را در انتخابش موفق بدارد یعنی توفیق شناخت حق را به او مرحمت فرماید و یا مسیر حق را در زبان و بیان طرف مشاوره اش قرار داده تا به او القا گردد.

از مجموع روایات این گونه برداشت می شود: هر گاه کسی تصمیم بر کاری گرفته باشد لازم است نخست تأمل نموده و جوانب قضایا را به درستی رسیدگی نماید و اگر با قدرت فکر و اندیشه به جایی رسید همان را عملی نماید، اما اگر سر دو راهی قرار گرفت و فکرش به جایی نرسید با فرد یا افرادی که از صلاحیت لازم برخوردارند به مشورت بنشیند و با استفاده از تجربیات و علم دیگران حق را جستجو نماید.

نکاتی درمورد استخاره گرفتن

    انسان وقتی که می خواهد کاری انجام دهد قبل ازهر چیز باید با عقل و منطق آن را بسنجد و بدون سنجش عقلی و منطقی و نظریه پیامدها و عواقب آن به عمل دست نزند.

    اگر آدمی با عقل و منطق و فکر کردن خود نتوانست راه به جایی برده و باز مردد ماند و نتوانست تصمیم نهایی را أخذ کند مکلف است که این کار را به شور و مشورت گذارد و به عقول دیگر که به مثابه چراغهای روشنگر هستند مراجعه کند تا با این مشورت که قهراً با اهل مشورت (که صلاحیت مشورت را دارند) صورت می گیرد به تصمیم نهایی برسد.

    اگر آدمی نتوانست به این طریق هم تصمیم نهاِِِِیی خود را أخذ کند و باز حیران ماند و بر سر دوراهی قرار گرفت این جاست که به لطف و هدایت حضرت خداوند دل بسته و با جدیت و از سر اخلاص از او راهنمایی بطلبد و طلب خیر کند و قهراً خدای متعال راهگشای او خواهد بود و او راه درست را از راه نادرست برای او تبیین خواهد کرد بالأخره او نمی داند کدام راه را بپیماید و بی چاره مانده است و باید یک راه را برود حال این راه را با استخاره انتخاب می کند.در این موضوع هیچ امر خلاف عقلی نیست بلکه به لحاظ روانی مایه تقویت روحی او می شود.

    عمل به مؤدای استخاره به لحاظ شرعی الزام آور نیست و در هر صورت می توان بر خلاف آن هم عمل کرد.

    شیوه عملی استخاره مختلف است گاهی با نماز گاهی با قرآن و گاهی با تسبیح و غیره ممکن می شود.

    استخاره در امور غیر شرعی و به تعبیر شما نادرست جایگاهی ندارد ونمی توان در امر غیر مشروع و نادرست استخاره کرد.

روایات در مورد استخاره

    امام علی (ع) به فرزندش می فرماید: ازخدا بسیار طلب خیرکن.

    – امام صادق(ع) فرمود: کسی که با طیب خاطر (و از ته دل) یک بار از خدا طلب خیر کند خداوند حتماً به او خیر عنایت خواهد کرد.

    امام صادق(ع) فرمود: هیچ بنده مؤمنی نیست که برای کاری که می خواهد انجام دهد یک بار از خدا طلب خیر کند مگر آن که خدواند او را به بهترین آن دو امر(که در انتخاب آنها تردید دارد) راهنمایی می کند.

استخاره با قرآن‏

استخاره های متداول و معروف در بین مؤمنین و متشرعین می باشد، ولی ناگفته نماند که چنین استخاره ای در توان معنوی هرکس و امثال ما نمیباشد و بهتر است توسط کسی انجام گیرد که با قرآن سنخیت معنوی و عملی داشته باشد؛ولی به هر حال استخاره با قرآن آداب و شرائط ویژه ای دارد که در روایات و توصیه عالمان دین به آنها اشاره شده است که مختصراً به برخی از آنها اشاره می شود:

یکی از روش‏های استخاره، استخاره با قرآن است. در روایات به این نوع روش نیز در کنار روش‏های دیگر اشاره شده است. در روایتی آمده است: «الْیَسَعِ الْقُمِّیِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ «علیه السلام»أُرِیدُ الشَّیْ‏ءَ وَ أَسْتَخِیرُ اللَّهَ فِیهِ فَلَا یُوَفَّقُ فِیهِ الرَّأْیُ إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ: افْتَتِحِ الْمُصْحَفَ فَانْظُرْ إِلَی أَوَّلِ مَا تَرَی فَخُذْ بِهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ»؛ وسائل‏الشیعه، ج ۶، ص ۲۳۳.؛ «الیسع قمی می‏گوید: به امام صادق‏ علیه السلام عرض کردم: کاری می‏خواهم انجام دهم و در آن کار از خدا نیز استخاره می‏کنم؛ اما به نظر ثابتی موفق نمی‏شوم. آن حضرت فرمود: قرآن را بگشا و به نخستین آیه که می‏بینی نگاه کن و آن را بگیر که اگر خدا بخواهد [خیر تو در آن است‏]».

اما درباره چگونگی فهم خیر از آیات قرآن، دعاهای مختلفی وارد شده که یکی از آنها به پیامبر گرامی اسلام‏ صلی الله علیه وآله منسوب است. آن حضرت می‏فرماید: هنگامی که خواستی به کتاب خدا تفأل بزنی و از تحیّر بیرون بیایی، سه بار سوره اخلاص (توحید) را بخوان و سه صلوات بر پیامبر اکرم و آل او بفرست و سپس این دعا را بخوان: «اللَّهُمَّ إِنِّی تَفَألْتُ بِکِتَابِکَ وَ تَوَکَّلْتُ عَلَیْکَ فَأَرِنِی مِنْ کِتَابِکَ مَا هُوَ الْمَکْتُومُ مِنْ سِرِّکَ الْمَکْنُونِ فِی‏غَیْبِکَ». سپس قرآن را باز کن و بدون اینکه خطوط و صفحات را بشماری، از خط اول عاقبت کار را بخوان.مستدرک‏الوسائل، ج ۴، ص ۳۰۴.در جایی دیگر نقل شده که وقتی خبر تولد زید را به پدر بزرگوارش امام سجاد(ع) دادند، امام به اصحاب خود رو کرد و فرمود: نام این کودک را چه بگذارم؟ هر کس، نامی گفت، حضرت قرآن طلبید قرآنی را به آن حضرت دادند، به قران تفأل زد، این آیه آمد: «وفضل الله المجاهدین علی القاعدین اجراً عظیماً».بار دیگر قرآن را گشود، این بار در آغاز صفحه‌ی اول قرآن، این آیه آمد: «ان الله اشتری من المؤمنین انفسهم و اموالهم بان لهم الجنه یقاتلون فی سبیل الله… وذلک هو الفوز العظیم». امام سجاد (ع)به این دو آیه نظر انداخت و دید هر دو در مورد جهاد در راه خدا است و از آنچه که رسول خدا (ص) در مورد «زید» فرموده بودند که در صلب امام سجاد (ع)پدید می‌آید، دریافت که این کودک همان زید است، آن‌گاه مکرّر به حاضران فرمود: “سوگند به خدا این همان «زید» است۹”. و نام او را زید گذاشت.

آداب و شرایط استخاره

    وقت و ساعت استخاره:

استخاره در هر وقت و ساعتی جایز است، ولی بهترین وقت هنگام نماز است؛ زیرا شیطان در آن هنگام از هر وقت دیگر از انسان دورتر است.

    مکان استخاره:

استخاره در هر مکان جایز و درست است ولی بهترین مکان؛ مساجد، مشاهد شریفه و حرم اولیاء دین (علیهم السلام) است.

    استخاره توسط خود شخص‌‍:

هر چند سیره مؤمنین برای استخاره، رجوع به عالمان دین و مؤمنان وارسته و صاحبان فضیلت و اشخاص با نفس می باشد ولی اولیاء دین (علیهم السلام) معمولاً طریقه استخاره را به مردم یاد میداده اند که خود شخصاً انجام دهند.

    راضی بودن به نتیجه استخاره:

استخاره کننده باید به نتیجه استخاره راضی و خشنود باشد، گرچه ظاهراً خوشایند او نباشد زیرا خداوند آگاه به خیر و شر و صلاح انسان است.
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده: «من باکی ندارم هنگامی که استخاره کردم بر هر جهتی وقوع یابد».