اگر تاكنون جستجو كرده باشيد،‌ روش‌هاي بسياري براي برنامه ريزي يافته‌ايد. استفاده از برنامه ريزي مي‌تواند به زندگي شما نظم دهد و به شما برای رسیدن به اهداف گوناگون کمک کند. از جمله روش‌هایی که توسط بسیاری از افراد به خصوص دانش‌آموزان و مخاطبان کنکور مورد استفاده قرار می‌گيرد،‌ جدول برنامه ريزی اسكينر است. اين روش بر اساس نظريه‌هاي يكي از بزرگ‌ترين روانشناسان آمريكايي ابداع شده است. با خانه آموزش همراه شويد تا بيشتر درباره اساس  این جدول برنامه ريزي بدانيد.

بی اف اسکینر کیست

بوروس فردریک اسکینر (Burrhus Frederic skinner) روانشناس، نویسنده و مخترع آمریکایی بود. او از سال 1958 تا سال 1974 به تدریس روانشناسی در دانشگاه هاروارد مشغول بود و یکی از بزرگ‌ترين رفتارگرايان معاصر است. بی اف اسکینر عقیده داشت که علم روانشناسی باید مانند علوم فیزیک و شیمی، به علمی استوار تبدیل شود. از جمله عقايد پررنگ و محبوب اسکینر این است که رفتار و شخصیت انسان بر اساس یادگیری به وجود آمده و تغییر می‌کند.

به زبانی ساده‌تر، به عقیده اسکینر شخصیت انسان شامل مجموعه‌اي از رفتارها و عكس‌العمل‌هاي آموخته شده است و انسان مي‌تواند با يادگيري رفتار خود را تغيير دهد. به همين دليل، از نظر بي اف اسكينر،‌ مي‌توان رفتار انسان‌ها را با شناخت و كشف قوانين يادگيري دريافت. در واقع با شناخت قوانين يادگيري، مي‌توان رفتار انسان را فهمید و توصیف کرد و حتی تغییر داده و کنترل کرد. در ادامه به بررسی عملکرد جدول برنامه ریزی اسکینر می‌پردازیم.

نظریه شرطی شدن فعال

از جمله نظریات بسیار معروف و محبوب بی اف اسکینر، نظریه شرطی شدن فعال یا شرطی سازی عامل است. اسکینر اعتقاد داشت که هر کاری از هر موجودی سر بزند، پیامدهایی به دنبال خواهد داشت و در واقع این پیامدها هستند که به رفتارها و عکس‌العمل‌های انسان شکل می‌دهند. اسکینر برای اثبات این فرضیه آزمایشی را ترتیب داد که به جعبه اسکینر معروف است. او در این آزمایش موش گرسنه‌ای را درون جعبه‌ای قرار داد. در این جعبه میله‌ای قرار داشت که با فشرده شدن آن توسط موش، گلوله‌هاي غذا توسط لوله‌اي به داخل جعبه منتقل مي‌شد. موش با به این طرف و آن طرف رفتن داخل جعبه موجب فشرده شدن میله و در نتیجه انتقال غذا به داخل جعبه می‌شد. با گذشت زمان، سرعت فشرده شدن میله توسط موش بیشتر و بیشتر می‌شد. در واقع انتقال غذا، عمل فشرده شدن میله توسط موش را تقویت می‌کرد.

طبق این آزمایش، اسکینر به این نتیجه رسید که تمام رفتارهای انسان را می‌توان به وسیله پیامدهای آن کنترل کرده و حتی تغییر داد. در واقع به عقیده اسکینر، در اجتماع رفتارهای مختلف از انسان‌ها سر می‌زند و در صورت تقویت محیط و پیامدهای مناسب، آن رفتارها پا برجا می‌مانند. این نظریه را می‌توان در اتفاقات روزمره و زندگی شخصی نیز مشاهده کرد. زمانی که کاری را به بهترین شکل ممکن انجام نمی‌دهید، ممکن است از طرف کارفرمای خود یا دیگر افراد بازخواست شوید. این پیامد احتمال تکرار خطا را در شما کاهش می‌دهد. مثالی دیگر می‌تواند قوانین مربوط به تقلب در امتحانات باشد؛ دانش‌آموزان با دیدن پیامد‌های تقلب در امتحان، کمتر از پیش به این کار روی می‌آورند.

خود کنترلی (Self-Control) به چه معناست

با توجه به نظریه شرطی سازی عامل اسکینر، رفتارهای انسان می‌تواند توسط متغیرهای بیرونی کنترل شود. اما این بدین معنی نیست که انسان خود نمی‌تواند رفتارش را کنترل کند. در واقع اسکینر اظهار می‌کند که انسان می‌تواند با شناخت و كنترل متغيرهاي بيروني، ‌رفتار خود را كنترل كند. در واقع انسان می‌تواند با نظارت و کنترل بر متغیرهای بیرونی، رفتار خود را برای رسیدن به اهداف خود تغییر دهد. برای مثال اگر می‌دانید که خوابیدن در ساعات خاصی از روز می‌تواند شما را کسل کند، از خوابیدن در آن ساعات اجتناب خواهید کرد. در این شرایط شما به مشاهده رفتار خود و متغیرهایی که بر آن تاثیرگذار هستند پرداخته‌اید و با تغییر متغیرها (همان ساعات خواب) رفتار خود را نیز تغییر داده‌ايد. اين روش براي درمان بسياري از اختلالات رواني نيز مورد استفاده قرار مي‌گيرد. از ديگر كاربردهاي اين روش،‌ جدول برنامه ريزی اسكينر است.

جدول برنامه ريزی چگونه به موفقيت شما كمك مي‌كند

همانطور كه گفتيم،‌ بر اساس نظريه اسكينر، از جمله روش‌هايي كه مي‌توان براي تغيير رفتارها و عادات مختلف در خود از آن استفاده كرد، روش خود كنترلي است. جدول برنامه ريزی اسكينر با بهره برداري از اين نظريه مي‌تواند به شما براي تصحيح رفتارهاي نامناسب كمك كند. در اين روش شما اهدافي را براي رفتارهاي خود در نظر مي‌گيريد و اگر در انتها به نتايج مورد نظر نرسيديد، مي‌توانید با ایجاد تغییر در متغیرهای بیرونی، رفتار خود را برای رسیدن به هدف خودتان اصلاح کنید. از جمله کاربردهای رایج جدول برنامه ريزی اسكينر، برنامه ریزی برای مطالعه دروس مختلف است. البته می‌توان از این روش برای ترویج دیگر عادات مناسب نیز بهره برد. اما به طور معمول برای یادگیری مهارتی جدید یا مطالعات درسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

چگونه از جدول برنامه ريزي اسكينر استفاده کنیم

در این جدول با تفکیک دروس مختلف و روزهای هفته، ساعات مطالعه هر درس در روز مورد نظر جلوی آن یادداشت خواهد شد. در انتهای جدول بخشی برای محاسبه جمع ساعات مطالعه و بخشی برای پیش‌بینی ساعات مطالعه خواهیم داشت. بخش پیش‌بینی در ابتدای هفته و با توجه به شناختی که از خود دارید پر می‌شود. بهتر است برای این بخش عددی واقع‌گرايانه را در نظر بگیرید. علاوه بر ستون‌های مربوط به ساعات مطالعه دروس، ستون‌هایی را نیز برای ساعات شرکت در کلاس‌های مربوطه، ساعات خواب، فوق برنامه و استراحت، و تماشای تلویزیون در نظر بگیرید.

با این کار می‌توانيد كنترل تمام ساعات روز خود را در اختيار داشته باشيد. در انتهاي جدول نيز خانه‌اي براي ساعات مطالعه در كل هفته در نظر گرفته مي‌شود. در انتها با مشاهده و مقايسه ساعات مطالعه خود در هفته گذشته با ساعات پیش بینی شده، می‌توانيد با تغيير شيوه زندگي و متغيرهاي بيروني،‌رفتارهاي خود را نيز بهبود دهيد. پیشنهاد می‌شود برای کسب و موفقیت‌های بیشتر مطالب اعتماد به نفس را مطالعه نمایید.

كلام آخر

همانطور كه خوانديد، ‌بي اف اسكينر از بزرگترين روانشناسان آمريكايي بوده است كه با استفاده از آزمايش موسوم به جعبه اسكينر،‌ فرضيه شرطي سازي عامل را اثبات كرد. همچنين،‌ اسكينر با بيان مبحث خود كنترلي،‌ اظهار داشت كه انسان مي‌تواند با مشاهده متغيرهاي تاثيرگذار بر رفتار خود،‌ عملكرد خود را نيز تغيير داده و كنترل كند. بر همين اساس جدول برنامه ريزی اسكينر طراحي شد تا دانش‌آموزان و كساني كه تلاش براي بهبود رفتارهاي خود به وسيله برنامه‌ريزي دارند از آن استفاده كنند. اميد است با مطالعه و استفاده از مطالب ارائه شده توسط خانه آموزش راه موفقيت را سريع‌تر طي كنيد.