زیگموند فروید اولین روانشناسی بود که به صورت جدی به سازمان بندی شخصیت و بررسی آن پرداخت. او از بررسی مراجعین اولیه ی خود در بین سال های ۱۹۰۰ تا ۱۹۰۵، نظریه توپوگرافیک روان را برای تبین ساختار روان انسان و چگونگی عملکرد او مطرح کرد. فروید در این مدل، روان انسان را داری سطوحی می پنداشت که آن ها را به ترتیب هشیار (Conscious)، نیمه هشیار(Subconscious) و ناهشیار (Unconscious) نامید ( ترجمه های فارسی برای این سطوح خصوصا نیمه هشیار آنچنان مناسب نیست، اما به دلیل پذیرفته شدن آن‌ها در طول زمان، در این متن نیز از آن‌ها استفاده می کنیم). فروید تمثیل معروف کوه یخ را اولین بار برای این مدل به کار برد.

او در این مثال، روان انسان را به کوه یخی شبیه می‌داند که تنها قسمت اندکی از آن در سطح آب قرار دارد و قابل مشاهده است (هشیار)؛ اما قسمت اعظم آن یعنی همان ناهشیار، در زیر سطح آب قرار دارد و ناپیداست و عملا ما به آن دسترسی نداریم.

اهمیت نظریه توپوگرافیک روان

همه‌ی ما می‌دانیم که بعدا در روند پیشرفت و گسترش روانکاوی توسط فروید، نظریه توپوگرافیک با نظریه مکان نگرانه‌ی او، که در آن روان انسان را به سه عنصر شخصیت یعنی نهاد (Id)، خود (Ego) و فراخود (Super ego) تقسیم می کند، جایگزین شده است. اما حال سوال این است که با وجود بررسی‌های انجام شده درنظریه قبل، بررسی این تئوری چه اهمیتی دارد؟

در پاسخ به این سوال می توان این مسئله را مطرح کرد که اولا نظریه ی مکان نگرانه ذیل این نظریه مطرح شده است؛ پس عملا این نظریه گسترش پیدا کرده است نه اینکه رد شده باشد و مهمتر از آن، حتی اگر بپذیریم که دوران نظری این تئوری به پایان رسیده است، نمی‌توان فوایدی که این نظریه در عمل و در فهم سایر بخش‌های نظریات روانکاوی به ما می‌رساند را نادیده بگیریم.

نظریه توپوگرافیک روان، در فهم شیوه و سطح عملکرد مکانیسم های دفاعی ،تماییز آن‌ها و جهت یابی کردن درمان رونکاوانه ما را بسیار یاری می دهد.

هشیار

هشیار در نظریه توپوگرافیک روان، آن سطحی از روان انسان است که ما بر آن نظارت کامل و آگاهی داریم و دستور اعمال آگاهانه ی ما از این بخش صادر می شود. هشیاری را می توان فرآیند آگاهی بر محرک های درون و برون روانی تعریف کرد که تخمین زده می شود.