خوشبختی و شانس آوردن در ازدواج و عشق به این معنی نیست که فرد رویایی‌تان از آسمان بر شما نازل شود. دکتر باری شوارتز روانشناس و دکتر هلن فیشر به عنوان انسان‌شناس نظرات خود را در این باره ارائه می‌کنند.

پرفسور باری شوارتز می‌گوید: «یک رابطه خوش و خرم شکل گرفتنی است نه کشف کردنی.»

نظریه پارادوکس انتخاب در یافتن عشق و رضایت خاطر

شهرت پرفسور شوارتز که از اساتید دانشگاه سوارت‌مور است، به خاطر تحقیقات شگفت‌انگیزی است که در مورد مسئله انتخاب انجام داده و در همین راستا یک سخنرانی TED با عنوان «پارادوکس انتخاب» ارائه کرده است. او ثابت می‌کند که اگر چه اغلب چنین فکر می‌کنیم که داشتن گزینه‌های انتخاب بیشتر باعث خوشبختی ما می‌شود، اما واقعیت چیز دیگری است و تعدد انتخاب سبب می‌شود که رضایت کمتری داشته باشیم. وقتی گزینه‌های زیادی دارید، فکر شما همیشه مشغول انتخاب‌هایی است که می‌توانستید انجام بدهید و از دست داده‌اید. پرفسور شوارتز با مثالی طنز این موضوع را توضیح می‌دهد که در سال‌های نه چندان دور فروشگاه‌ها صرفا یک نوع شلوار جین به مشتریان عرضه می‌کردند و در آن دوران همه بسیار خوشحال بودند. در سال‌های بعد گزینه‌هایی مانند شلوار اسلیم فیت، آزاد، دم پا گشاد و … باب شد. امروزه وقتی شما از در فروشگاه بیرون می‌آیید، اگر چه شلوار جین در تن شما بهتر می‌ایستد، اما احساس بدتری دارید. افزایش تعداد گزینه‌ها، سقف انتظارات شما را بیشتر کرده و متعاقبا نسبت به نتایجی که دریافت می‌کنید احساس رضایت کمتری دارید، هر چند که نتایج خوبی هم کسب کرده باشید.

آنچه در مورد مثال شلوار جین صادق است، برای همسر / دوست‌پسر / دختر پیدا کردن نیز به همان اندازه صحیح است. پرفسور می‌گوید: «اگر به دنبال یافتن بهترین مورد باشید، هرگز زمان و انرژی لازم را صرف به نمایش گذاشتن بهترین جنبه از شخصیت خود، نخواهید کرد. به این اثر تیندر Tinder گفته می‌شود. وقتی گزینه‌های دیگری در دسترس هستند، چرا باید بر روی زمان و تعهد که لازمه رشد یک رابطه است، سرمایه‌گذاری کنیم؟»

به گفته پرفسور شوارتز که خود بیش از پنجاه سال است که ازدواج کرده است، او همواره و به شکل طولانی بر روی ازدواج خودش سرمایه‌گذاری می‌کند. او می‌گوید: «من و همسرم همدیگر را سال‌های زیادی است که می‌شناسیم و از کلاس هشتم مدرسه او بهترین دوستم بود. او با خنده می‌گوید که همسرم از کنفرانس‌هایی که در مورد یافتن «همسر به اندازه خوب» برگزار می‌کنم خوشش نمی‌آید. اما واقعیت این است که تمام آن چیزی که لازم دارید همین است. همسر / شوهری که به اندازه کافی برای شما خوب باشد.»

خوشبختی و سعادت ازدواج این زوج آن روزی که برای اولین بار همدیگر را دیدند یا روز عقدشان به وجود نیامد، آن روز صرفا شروع ماجرا بود.

واگذار کردن خوشبختی به شانس

هیچ‌کس خوشش نمی‌آید که از سر اجبار تن به ازدواج با فرد دیگر دهد، اما پرفسور شوارتز خاطرنشان می‌کند که ما معمولا در ارزیابی افرادی که می‌توانند به صورت بالقوه شریک زندگی‌مان باشند، عملکرد مناسبی نداریم. او می‌گوید بعد از این همه سال زندگی با همسرم می‌دانم که او زنی مهربان، همدل، باهوش و فردی بسیار اخلاق مدار است و علاوه بر این اولین کسی است که نوشته‌های مرا با علاقه می‌خواند. اما وقتی برای اولین بار همدیگر را ملاقات کردیم به هیچ‌کدام از این موارد توجه نداشتم. من به این دلیل جذب او شدم که اولین دختری بود که نه تنها عاشق بیس بال بود بلکه به طور خاص طرفدار دو آتشه تیم نیویورک یانکی بود. طرفدار یانکی‌های لعنتی بودن! این دیگر چه معیاری برای رابطه است؟

اما خوشبختی و سعادت ازدواجشان روزی که برای اولین بار همدیگر را دیدند یا روز عقدشان به وجود نیامد. آن روز صرفا شروع ماجرا بود نه انتهای آن. رابطه واقعی آن‌ها در سال‌های بعد شکل پیدا کرد، زیرا آن‌ها به یکدیگر اعتماد کرده و برای حمایت و عشق به یکدیگر تکیه کردند. در گفتگو با افراد همیشه چنین عباراتی می‌شنوید: «آن‌ها خیلی خوش‌شانس بوده‌اند که همدیگر را پیدا کرده‌اند. اما واقعیت این است که آن‌ها همدیگر را پیدا کرده و به چیزی تبدیل کردند که هر یک خواهانش بودند. احتمال وقوع این نوع از خوشبختی چیزی فراتر از شانس و سرنوشت است.»

وقتی فقط بر روی روزهایی که به عروسی ختم می‌شود تمرکز می‌کنید، فکر کردن در مورد آنچه در روزهای بعدی اتفاق می‌افتاد را فراموش می‌کنید. در روزهای بعد از ازدواج است که عشق حقیقی و خوشبختی پدیدار می‌شود. یک سرمایه‌گذار بسیار موفق به نام تروی در روزهایی که با یک دختر مدل به نام هلن قرار آشنایی می‌گذاشت، فکر می‌کرد خوش‌شانس‌ترین مرد دنیا است. چشم همه دوستانش از حسادت چهار تا شده بود. خوشبختی او ادامه پیدا کرد و در روز عروسی و با به اشتراک گذاشتن این خبر در شبکه‌های اجتماعی به اوج خود رسید.

زندگی مشترکشان آغاز شد. مسلما فردی که با یک دختر مدل سر قرار می‌رود از آن مردهای آلفا با سطح تستسترون بالا است که دوست دارد در مرکز توجه دیگران باشد. اما وقتی این زوج در ملا عام ظاهر می‌شدند، تروی به مرور دریافت که توجهی را به خود جلب نمی‌کند. عکاس‌ها می‌خواستند از هلن روی فرش قرمز عکس بگیرند و به او می‌گفتند: می‌تونی کمی اونطرف‌تر وایسی؟ وقتی وارد یک رستوران می‌شدند همه شروع به پچ‌پچ می‌کردند، ولی تمام گفتگوها و چشم‌ها بر روی هلن بود نه تروی. بخت و اقبال او از طریق یک طلاق بسیار پر هزینه فروکش کرد.

بزرگترین پاداش زندگی: پیدا کردن عشق

اگر مجرد باشید، پیدا کردن شخص مناسب برای ازدواج می‌تواند همچون قدم گذاشتن در یک میدان مین بی‌پایان به نظر برسد. دکتر هلن فیشر، انسان‌شناس و بیولوژیست که به یکی از متخصصان مشهور عشق و روابط در جهان تبدیل شده است (با سخنرانی TED با عنوان: چرا عاشق می‌شویم و چرا خیانت می‌کنیم؟) می‌گوید که با وجود سال‌ها تحقیق در مورد عشق، هنوز مشتاق کنکاش بیشتر در این راستا است. در مصاحبه‌ای که با او داشتیم چنین گفت: «وقتی حرف از شریک مادام العمر زندگی و انتقال DNA خود به آینده به میان می‌آید، شما سعی می‌کنید تا بزرگ‌ترین جایزه زندگی را از آن خود کنید. اما سر قرار ملاقات رفتن، احساسی مثل سر کار رفتن دارد و زحمت می‌برد. باید لباس مرتب و اتوکشیده بپوشید، جذاب باشید و به موهایتان برسید.»

تاثیر تکنولوژی بر عشق

دکتر فیشر علاوه بر تدریس دانشگاهی، مشاور سایت دوست‌یابی Match.com بوده و از این بابت بسیار مورد توجه رسانه‌ها قرار می‌گیرد. هرکسی که با او مصاحبه می‌کند، می‌خواهد بداند که فناوری و فضای مجازی چگونه بر عشق تاثیر می‌گذارد و تغییرش می‌دهد. اگر چه او می‌گوید که ۴۰ ٪ افراد مجرد از طریق فضای مجازی با هم آشنا می‌شوند و قرار می‌گذارند اما معتقد است که فناوری به هیچ‌وجه نمی‌تواند عشق را تغییر دهد.

دکتر فیشر توصیه می‌کند که پروفایل پنج الی نه نفر را در سایت دوست‌یابی آنلاین بررسی کنید، سپس دست از بررسی پروفایل دیگران برداشته و یکی از این افراد را بشناسید.

او می‌گوید: «مغز به طرز شگفت‌انگیز و قدرتمندی برای یافتن عشق تکامل یافته است و طبق نتایج تحقیقات انسان‌شناسی ۹۰٪ تمامی تعاملات، از نوع غیرکلامی است. هنگامی ‌که فردی در زندگی‌تان هست مغز نخستین شما به صدا در می‌آید و به شما اعلام می‌کند که آیا با فرد درستی در ارتباط هستید یا خیر.»

توصیه متخصص رابطه برای موفقیت در پیدا کردن عشق

دکتر فیشر با گفته پرفسور شوارتز هم‌عقیده است که می‌گوید: وجود گزینه‌های بیش‌ازحد، می‌تواند پایه‌های عشق را متزلزل کند. هر چقدر بیشتر در سایت‌ها و نرم‌افزارهای دوست‌یابی وقت صرف کنید به همان اندازه سردرگم‌تر می‌شوید. همیشه با چند کلیک بیشتر می‌توان فرد دیگری را پیدا کرد. او چنین توصیه می‌کند که «پروفایل پنج الی نه نفر را در سایت دوست‌یابی آنلاین بررسی کنید، سپس دست از بررسی پروفایل افراد دیگر برداشته و یکی از این افراد را بشناسید. با اشتیاق و علاقه سر قرار بروید. هرچه بیشتر با کسی آشنا شوید، بیشتر او را دوست خواهید داشت.»

افزایش شانس در پیدا کردن عشق

اگر می‌خواهید بخت با شما یار باشد، احتمالا باید دیدگاه و طرز تفکر خود را در مورد آنچه می‌خواهید گسترش دهید. برای مثال دکتر فیشر دریافته است که اشخاص در سایت‌های دوست‌یابی در مورد ویژگی‌های مورد انتظار از معشوق خود، یک طرح کلی مشخص می‌نویسند و در نهایت با افرادی کاملا مغایر با آن خصوصیات ارتباط می‌گیرند. این کار شبیه این است که بگویید می‌خواهید به مستند حیات‌وحش کره زمین از شبکه BBC نگاه کنید ولی در ادامه پای ۱۰ قسمت از سریال فرندز بنشینید. آیا می‌دانید که چه چیزهایی می‌توانند شما را خوشحال کنند؟ از این بابت مطمئن هستید؟ به همین منظور برخی الگوریتم‌های دوست‌یابی به بررسی آنچه مردم می‌گویند و آنچه در عمل انجام می‌دهند، می‌پردازند.

دکتر فیشر در ارتباط با افرادی که مدام در مورد دشواری آشنایی با فرد خاص زندگی خود شکایت می‌کنند می‌گوید: «ما بخت و اقبال خود را با رفتن به محل‌هایی که ممکن است شانس بیاوریم ایجاد می‌کنیم. اگر عاشق اپرا هستید، به اپرا بروید. اگر عاشق هنر هستید، به موزه‌ها سر بزنید. اگر معیارتان پول است به محل‌هایی بروید که پولدارها هستند. ۸۷ درصد از آمریکایی‌ها در نهایت ازدواج می‌کنند اما شما نمی‌توانید با صرف تماشا کردن سریال‌های محبوب تلویزیونی و چسبیدن به خانه، متاهل شوید.»

دکتر فیشر خود در دوران جوانی یک بار ازدواج کرد و سریع هم طلاق گرفت و پس از آن دیگر ازدواج نکرد. او ۳۰ سال از زندگی خود را در ارتباطی صمیمی و عاشقانه با مردی سپری کرد که بسیار مسن‌تر از او بود و پس از مرگ او، با چند فرد دیگر ارتباط گرفت. در حال حاضر او با مرد جدیدی ارتباط دارد و در حال ارزیابی است که آیا آن فرد مناسب او هست یا نه. با اینکه آن مرد را خیلی دوست دارد، اما علایق مشترک فراوانی ندارند. آیا این مشکل چیزی است که کل رابطه را بر هم بزند یا از آن مواردی است که می‌توان با وجود آن و با مدیریت صحیح به رابطه‌ای شاد منتهی شود؟

دکتر فیشر خاطرنشان کرد که هیچ کس خود را به این خاطر که دیگری با او سکس نداشته است، نمی‌کشد اما پایان یک رابطه عاشقانه می‌تواند به خشم، عصبانیت و خودکشی منجر شود.

سه نوع مختلف عشق: سکس، دوست داشتن تا سر حد عشق، دل‌بستگی / احساس تعلق‌خاطر

دکتر فیشر نیز مانند هر کس دیگری در تلاش است تا بفهمد چه چیزی باعث می‌شود فرد در یک رابطه احساس خوش‌شانس بودن کند. به ادعای او سه نوع عشق در ما تکامل یافته است: انگیزه جنسی، دوست داشتن عاشقانه و دل‌بستگی به شریک زندگی. هر سه نوع عشق خواستگاه‌های بیولوژیکی دارند. دلیل تکاملی انگیزه جنسی آشکار است، زیرا تکامل بدون سکس نمی‌تواند رخ دهد. دکتر فیشر می‌گوید: «دل‌بستگی نیز یک انگیزه غریزی است و به گونه‌ای تکامل یافته تا والدین تا هنگام از آب و گل درآمدن فرزند بتوانند به اندازه کافی همدیگر را تحمل کنند تا فرزندشان را بزرگ کنند.»

اهمیت عشق در مغز به اندازه گرسنگی و تشنگی

اما دوست داشتن عاشقانه چه؟ همان اسطوره‌ها و افسانه‌هایی که شکسپیر در به تصور کشیدن آن‌ها استاد است. به اعتقاد دکتر فیشر این مورد نیز یک انگیزه اساسی است. او به همراه دو همکار دیگر خود طی یک آزمایش افراد داوطلبی که عاشق و معشوق یکدیگر بودند را برای بررسی عملکرد مغزی‌شان درون اسکنرهای fMRI قرار دادند. نتایج آزمایش آن‌ها نشان داد که ترشح انتقال‌دهنده عصبی به نام دوپامین به شدت وابسته به میزان عشق میان دو نفر است. دکتر فیشر می‌گوید: «کارخانه بسیار کوچکی در ساقه مغز قرار دارد که دوپامین ترشح می‌کند و مجاور منطقه‌ای از مغز است که وظیفه‌اش تنظیم کردن گرسنگی و تشنگی است. این‌ها محرک‌ها و غرایز اساسی هستند که مسلما نباید از دست بدهید.»

نیاز به عشق بالاتر از سکس و دل‌بستگی

حتی ممکن است عشق رمانتیک به نسبت سکس یا دل‌بستگی محرک قدرتمندتری باشد. همان‌طور که دکتر فیشر خاطرنشان می‌کند؛ هیچ کس خود را به خاطر اینکه دیگری با او سکس نداشته است، نمی‌کشد اما پایان یک رابطه عاشقانه می‌تواند به خشم، عصبانیت و خودکشی منجر شود. می‌توان به آن سندروم رومئو و ژولیت گفت: «بنابراین با یک بوسه می‌میرم!»

درگیر و دار عشقی رمانتیک، شما به راحتی از عیب‌های شریک زندگی خود چشم‌پوشی می‌کنید زیرا مغزتان توهمی مثبت از شادی در وجود شما ایجاد می‌کند. وقتی از میزان عشق اولیه کاسته می‌شود بیشتر متوجه معایب همسرتان می‌شوید و این همان زمانی است که دیگر احساس خوش‌شانس بودن نمی‌کنید. به عقیده دکتر فیشر حفظ و نگهداری بخشی از آن توهمات مثبت – یا حداقل توجه کردن به آنچه دوست دارید به جای آنچه نمی‌پسندید – قسمتی از همان چیزی است که باعث می‌شود در مرحله دل‌بستگی احساس خوشبختی کنید. (در همین راستا مطالعه مقاله «نوروساینس در مورد عشق و عاشقی چه می‌گوید؟ اعتیاد‌آور، وسواسی و …» را از دست ندهید.)

کلید خوشبختی در ازدواج و روابط عاطفی

اغلب ما وقتی به شانس می‌اندیشیم، بر انواعی از شانس که آشکار هستند تمرکز می‌کنیم. مثلا اینکه در یک قرعه‌کشی برنده شوید! دقیقا سر همان لحظه‌ای که چراغ سبز می‌شود به تقاطع برسید! اتوبانی که قرار است کشیده شود، خانه شما را شامل نمی‌شود! چنین وقایعی در نظر ما خوش‌شانسی است و نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. اما اغلب شانس‌ها به شکل ظریف‌تری رخ می‌دهند. و یکی از کلیدهای خوشبختی در عشق و عاشقی ممکن است درک این موضوع باشد که همه انتخاب‌های ما حالت بده بستان دارند.