رژیم کتوژنیک چه عوارض و فوایدی دارد و چگونه باید رژیم کتو بگیریم

اما سوال اصلی که در رابطه با این رژیم وجود دارد این است که آیا مصرف چربی می‌تواند باعث لاغری شود ؟

رژیم کتوژنیک چیست؟

رژیم کتوژنیک یک رژیم کم کربوهیدرات و پر چرب می‌باشد، از نظر برنامه غذایی رژیم کتوژنیک شبیه به رژیم اتکینز است.
این رژیم اولین بار برای درمان کودکان مبتلا به صرع طراحی شده بود و در ادامه با توجه به اثرات کاهش وزن در افراد به عنوان یک رژیم کاهش وزن نیز شناخته شد.

هدف اصلی رژیم کتوژنیک کاهش میزان دریافت کربوهیدرات در بدن است.

قند سوخت اصلی مغز ما است.

زمانی که بدن قند کافی در اختیار نداشته باشد به سمت تولید کتون بادی ها جهت تامین نیاز مغز میرود.
روش اصلی اثرگذاری رژیم کتوژنیک از طریق محدود کردن قند در بدن و سوق دادن آن به سمت کتوزیس و تولید کتون بادی ها ست. این اتفاق باعث سوختن چربی ها و مصرف آن ها در بدن می‌شود و در نتیجه فرد با کاهش وزن و لاغری مواجه خواهد شد.

آیا رژیم کتوژنیک می‌تواند از میزان اشتها کم کند ؟

مکانیسم های متفاوتی در بدن و مغز ما برای ایجاد اشتها و سرکوب آن وجود دارد. یکی از این مکانیسم ها میزان فعالیت دستگاه گوارش و حجم اشغال شده از معده ماست.
کربوهیدرات ها از نظر هضم به عنوان راحت ترین غذا شناخته می‌شوند اما پروتئین و چربی ها به زمان بیشتری برای هضم نیاز دارند و از این نظر سخت تر هستند.
رژیم کتوژنیک یک رژیم کم کربوهیدرات و پر چرب است و مواد غذایی مصرفی در برنامه آن به زمان بیشتری جهت هضم در معده و دستگاه گوارش نیاز دارند. این اتفاق باعث می‌شود تا میزان اشتها به به خوردن مواد غذایی کاهش یابد. از این نظر میتوان گفت رعایت رژیم کتوژنیک تا حد بسیار زیادی موجب کاهش سطح اشتها در افراد خواهد شد.

انواع رژیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک به صورت ۴ نوع رژیم متفاوت طراحی شده است که در ادامه به ان ها می‌پردازیم:

• رژیم کتوژنیک استاندارد (SKD): در این رژیم افراد می‌بایست ۷۵درصد چربی، ۲۰ درصد پروتئین و تنها ۵ درصد کربوهیدرات در طول روز مصرف نمایند. بهمین دلیل رژیم کتو یک رژیم بسیار پر چرب محسوب می‌شود.
• رژیم کتوژنیک سیکلیکال (CKD): در رژیم سیکلیکال یا رژیم دوره‌ای افراد به صورت دوره‌ای اقدام به مصرف کربوهیدرات به میزان بالا می‌کنند. برای مثال یک یا دو روز در هفته رژیم پر کربوهیدرات را رعایت می‌کنند و مابقی هفته را از رژیم کتوژنیک استاندارد پیروی می‌کنند.
• رژیم کتوژنیک هدفمند (TKD): در این نوع از رژیم افراد می‌بایست مقدار بیشتری از کربوهیدرات را در تمام دوره رژیم مصرف نمایند. تفاوت دیگر میزان ورزشی است که باید در کنار رعایت رژیم انجام دهند. در رژیم هدفمند میزان ورزش افراد افزایش می یابد.
• رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا: در این رژیم افراد به جای ۲۰ درصد می‌بایست ۳۵ درصد پروتئین مصرف نمایند. معمولا این رژیم برای ورزشکاران حرفه‌ای یا بدن سازان که نیاز به پروتئین بالاتری نسبت به بقیه افراد دارند تنظیم و طراحی می‌شود.

از بین رژیم‌های کتوژنیک که در بالا معرفی شد رژیم های سیکلیکال و هدفمند بهترین نوع آن محسوب می‌شوند و همه افراد به خصوص ورزشکاران می‌توانند از این رژیم ها استفاده نمایند.

همه افراد باید به این نکته توجه نمایند که چون میزان مصرف چربی ها در این نوع از رژیم بالا است، حتما قبل از رعایت آن با متخصص تغذیه در این مورد مشورت کنند. در صورت رعایت آن نیز توصیه می شود تا هر سه ماه وضعیت بدن و آزمایش‌هایشان بررسی شود تا اطمینان یابند که رعایت این رژیم مشکلی را در بدن آن‌ها ایجاد نکرده باشد.

فواید رژیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک به عنوان رژیم درمان صرع و به عنوان یک رژیم لاغری سریع فواید بسیار زیادی برای افراد دارد.

کاهش وزن: مهم ترین دلیلی که باعث می‌شود افراد به دنبال رژیم کتوژنیک باشند سرعت عمل این رژیم در کاهش وزن و چربی سوزی به صورت برگشت ناپذیر است.

پیشگیری از بیماری ها: بسیاری از افراد به دلیل اضافه وزن و چاقی بیش از حد، مستعد ابتلا به بیماری هایی همچون سندرم متابولیک، دیابت، فشار خون، چربی خون، سکته های قلبی و مغزی و سرطان می‌باشند و این رژیم به عنوان یک رژیم لاغری می‌تواند موجب پیشگیری از ابتلا به آن ها شود.

از دیگر فواید رژیم کتوژنیک بهبود سندرم تخمدان پلی کیستیک و آکنه های پوستی است که این موارد به دلیل بهبود در سطح مقاومت به انسولین و افزایش حساسیت بدن به آن و همچنین تنظیم میزان انسولین در بدن اتفاق می‌افتد.

عوارض رژیم کتوژنیک

رعایت رژیم کتو برای کسانی که تا به حال آن را تجربه نکرده‌اند، بیماران خاص و یا حتی افراد سالم، می‌تواند خطرات و ریسک‌هایی به همراه داشته باشد.
در مرحله اول رعایت رژیم و در یک هفته ابتدایی آن، افراد ممکن است دچار حالت تهوع، ضعف، بد خلقی و عصبانیت، احساس گرسنگی، مشکلات گوارشی، سستی دست ها و پاها شوند. آن‌ها می‌بایست باید تا زمانی که بدنشان به رژیم عادت کند صبوری داشته باشند.

رژیم کتوژنیک از نظر ویتامین های گروه ب و ث و همچنین از نظر آهن و کلسیم یک رژیم فقیر بحساب می‌آید. افرادی که دچار کم خونی و پوکی استخوان هستند اگر مایل به رعایت برنامه غذایی رژیم کتوژنیک باشند می‌بایست تحت نظر متخصص تغذیه قرار گرفته و از مکمل های دارویی مصرف نمایند.

رژیم کتوژنیک برای چه کسانی مفید است؟

رژیم کتوژنیک به عنوان یک رژیم درمانی برای افرادی که دچار بیماری صرع هستند مناسب شناخته می‌شود.

اما به عنوان یک رژیم لاغری توصیه می‌شود که این رژیم توسط افرادی که بیماری خاص ندارند و سالم هستند مورد استفاده قرار گیرد. دلیل این موضوع تداخلات دارویی است که این رژیم غذایی می‌تواند ایجاد نماید.

در شرایط بیماری و غیر بیماری افراد با مشورت متخصص تغذیه می‌توانند به رعایت این رژیم بپردازند.

تداخلات دارویی: کسانی که داروهای زیر را مصرف می‌کنند حتما باید قبل از رعایت رژیم با متخصص تغذیه در رابطه با تداخلات دارویی خود مشورت نمایند.

• داروهای ضد تشنج
• استازولامید
• فنی توئین
• فنوباربیتال

غذاهای مجاز در رژیم کتوژنیک

گروه گوشت

• پنیر
• تخم مرغ
• جگر
• گوشت مرغ، اردک، بوقلمون
• گوشت گاو، گوساله، بره
• انواع ماهی ها و میگو
• ژامبون و سوسیس

گروه چربی ها

• بادام
• گردو
• روغن نباتی مایع
• زیتون
• روغن زیتون
• کره مارگارین
• سس مایونز
• خامه
• لبنیات پرچرب

گروه میوه ها

• سیب
• آب سیب
• آلو
• آلبالو
• انجیرتازه
• توت فرنگی
• گیلاس
• گریپ فروت
• نارنگی
• پرتقال

گروه سبزیجات

• اسفناج
• بادمجان
• فلفل سبز
• قارچ
• کاهو
• کرفس
• کلم
• گوجه فرنگی
• خیار
• لوبیا
• مارچوبه

غذاهای غیر مجاز در رژیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک یک رژیم لاغری محسوب می‌شود و تمام مواد غذایی که حاوی کالری بالا هستند در این رژیم ممنوع‌اند. علاوه بر آن مواد غذایی پر کربوهیدرات نیز مجاز نمی‌باشند.

نشاسته: اولین ماده غذایی که در این رژیم ممنوع شده نشاسته است و افراد نباید غذا‌هایی مانند برنج، ماکارونی و غلات را مصرف نمایند.

غذاهای شیرین: مصرف غذاها و نوشیدنی های شیرین مانند نوشابه، ماءالشعیر، اسموتی‌ها، کیک، بستنی و شیرینی در این رژیم لاغری ممنوع است.

میوه: میوه هایی که شیرین هستند در این رژیم ممنوع‌اند.

سبزیجات نشاسته‌ای: سیب زمینی، چغندر و هویج در این رژیم ممنوع‌اند.

محصولات رژیمی: معمولا محصولات رژیمی حاوی درصد بالایی از کربوهیدرات هستند و به همین دلیل نباید در این رژیم آن ها را مصرف کرد.

غذاهای چرب: غذاهای چربی که با چربی‌های ناسالم پخته شده باشند در این نوع رژیم ممنو‌ع‌اند. در رژیم کتو تنها باید از چربی‌های سالم استفاده کرد.

درمان صرع با رژیم کتوژنیک

یکی از روش های درمانی کودکان مبتلا به صرع که نتوانسته‌اند توسط دارو درمانی بهبود یابند، رعایت رژیم کتو است.

این رژیم با ایجاد کتوزیس در بدن و تولید کتون بادی ها در روند بهبود این بیماری موثر می‌باشد و باعث کاهش سطح حساسیت و واکنش پذیری در بدن کودکان می‌شود.

در نتیجه تشنج و حملات صرعی در کودکان کاهش می‌یابد.

اما باید توجه داشت که در هر زمان نمی‌توان از این رژیم برای کودکان استفاده کرد و استفاده از ان باید توسط متخصص تغذیه و پزشک مربوطه تایید شود.

درمان کبد چرب با رژیم کتوژنیک

کبد چرب یک بیماری است که در آن سطح چربی‌های ذخیره شده در کبد فرد افزایش یافته است. در بیماری کبد چرب غیر الکلی زمانی که سطح چربی های بدن و چربی های دریافتی کاهش یابد از شدت بیماری نیز کاسته خواهد شد.

رژیم کتوژنیک به عنوان یک رژیم چربی سوز می‌تواند باعث ایجاد بهبودی در بیماری کبد چرب شود اما باید به این نکته توجه داشت که رعایت نادرست این رژیم و مصرف چربی های اشتباه خود می‌تواند باعث بدتر شدن بیماری و نارسایی کبد شود و برای جلوگیری از این مشکل حتما باید تحت نظر یک متخصص تغذیه این رژیم رعایت شود.

درمان پارکینسون با رژیم کتوژنیک

در مطالعات انجام شده بر روی اثرات رژیم کتوژنیک بر بیماری پارکینسون مشاهده شده بود که بیمارانی که به مدت یک تا سه ماه به رعایت این رژیم پرداخته‌اند با کاهش علائم ناشی از بیماری روبرو شده‌اند.

درمان سندروم متابولیک با رژیم کتوژنیک

سندرم متابولیک یک بیماری چند علتی در بدن است که می‌تواند منجر به بروز بیماری هایی همچون دیابت و مشکلات قلبی-عروقی شود.

علائم سندرم متابولیک عبارتند از:

• افزایش فشار خون
• افزایش قند خون
• افزایش دور شکم
• افزایش تری گلیسیرید
• کاهش HDL

رژیم کتوژنیک می‌تواند با کاهش علائم این بیماری شده و در جهت بهبود و پیشگیری از بروز آن موثر باشد.

پیشگیری از دیابت با رژیم کتوژنیک

دیابت نوع دو یک بیماری التهابی در بدن است که به دنبال افزایش میزان دریافت چربی و کالری و در نتیجه کاهش حساسیت سلول ها به انسولین ایجاد می‌شود.

افراد چاق و دارای اضافه وزن، بیشتر از افراد لاغر مستعد ابتلا به دیابت نوع دو هستند.

کاهش وزن از راه های اصلی پیشگیری از بروز دیابت می‌باشد.

رژیم کتوژنیک با کمک به کاهش وزن و همچنین با کمک به کاهش سطح چربی و کلسترول خون می‌تواند سطح التهاب در بدن را کاهش داده و ریسک ابتلا به بیماری را در بدن افراد کم کند.

همچنین رژیم کتوژنیک باعث کاهش مقاومت به انسولین در بدن افراد می‌شود.

برنامه رایگان رژیم کتوژنیک

برنامه روز اول:

• صبحانه: نیمرو + کره + پنیر گودا
• میان وعده: پاپ کورن
• ناهار: استیک گوشت + سس قارچ + پنیر
• عصرانه: ژله
• شام: فیله ماهی + سبزیجات تفت داده شده در روغن
• بعد از شام:

برنامه روز دوم:

• صبحانه: نان سبوس ۵ گرم + خامه
• میان وعده: بادام + گردو
• ناهار: فیله مرغ + سس قارچ + سبزیجات تف داده شده در کره
• عصرانه: لوبیا سبز
• شام: ژامبون + سوسیس + سیب زمینی سرخ شده
• بعد از شام: ژله

برنامه روز سوم:

• صبحانه: نان سبوس ۵ گرم + تخم مرغ + خامه + کره
• میان وعده: شیر بادام یا نارگیل
• ناهار: کوفته + سیب زمینی
• عصرانه: ژله
• شام: سالاد تن ماهی
• بعد از شام: پاپ کورن

تفاوت رژیم کتوژنیک و اتکینز و دوکان

رژیم کتوژنیک در باور افراد همان رژیم اتکینز است اما باید بگوییم که این دو رژیم دو رژیم متفاوت با برنامه های غذایی متفاوت هستند.

هدف اصلی در هر دو رژیم سوزاندن چربی های بدن است. روش اصلی تامین انرژی در هر دو رژیم سوزاندن چربی ها و تولید کتون بادی ها است چراکه مصرف کربوهیدرات در هر دو رژیم بسیار کم است.

در فاز نخست رژیم اتکینز و در کل مدت رژیم کتوژنیک بدن بر روی کتوزیس یا تولید کتون ها می‌باشد که این اتفاق باعث تجزیه و سوزاندن چربی ها در بدن می‌شود.

تفاوت اصلی این دو رژیم در مراحل بعدی آن‌ها می‌باشد. پروتئین ترکیب ایجاد کننده تمایز در  این دو رژیم غذایی است. در رژیم اتکینز بیشتر انرژی دریافتی از طریق متابولیسم پروتئین های موجود در برنامه غذایی بدست می آید ولی در رژیم کتوژنیک تمرکز بر مصرف چربی به صورت خوراکی است و از این نظر این دو رژیم به طور کامل از هم مجزا هستند.

نتیجه گیری

با توجه به مباحثی که در این مقاله مطرح شد، حتما باید توجه داشته باشید که رعایت یک رژیم غذایی بشدت به شرایط جسمانی، وضعیت سلامت و شرایط سنی و جنسیتی شما بستگی دارد. حتما برای کاهش وزن به متخصصین حوزه تغذیه مراجعه نموده و برنامه رژیم غذایی خود را از آنها دریافت نمایید.

رعایت خودسرانه برنامه هایی غذایی کاهش وزن مانند رژیم کتوژنیک می تواند آسیب های جبران ناپذیری به سلامت شخص وارد نماید که آثار آن تا سالها همراه او خواهد بود.