همه ما انسان ها در همان لحظه که به دنیا می‌ آییم، وابسته هستیم. وقتی که ما در رحم مادر خود قرار داریم و برای اولین بار وارد دنیای ناشناخته می‌ شویم، گریه می‌ کنیم. پس عملاً ما وابسته به احساس و عاطفه هستیم و این گریه می تواند مصداق بارز یک نوع وابستگی باشد. ما همواره به افرادی نیاز داریم که برای ما کاری انجام دهند و یا حداقل مسیر انجام کار را به ما نشان دهند. همه ما به اطرافیانمان احتیاج داریم؛ زیرا ما موجوداتی اجتماعی و عاطفی هستیم. اما آیا این به این معنی است که لزوماً قربانی وابستگی عاطفی هستیم؟

هیچ چیزی به اندازه یک انسان دیگر نمی‌ تواند ما را از نظر عاطفی منقلب کند. هنگامی که اولین بوسه یا آغوش آرامش‌ بخش خود را با کسی که سال‌ هاست ندیده‌ اید تجربه می کنید  تپش قلب می گیرید و احتمالا ریتم نفس هایتان سریعتر خواهد شد و این نشان از منقلب شدن شما از نظر عاطفی است.

هنگامی که یک نوجوان هستیم با چنگ و دندان تلاش می‌ کنیم که به استقلال برسیم؛ اما وقتی بزرگ می‌ شویم متوجه خواهیم شد، استقلال واقعی امکان‌ پذیر نیست. در حقیقت نیازهای اولیه ما مانند عشق، مهربانی، ارتباط اجتماعی و … با استقلال پاسخ داده نمی‌ شود.

وابستگی عاطفی: حقیقت زندگی یا زنجیری که همیشه به ما متصل است!

اگر وابستگی عاطفی طبیعی است، چرا روانشناسان توصیه می‌کنند که باید از آن خودداری کرد؟ شاید دلیل اول این است که آن‌ها به امنیت روابط اجتماعی اطمینانی ندارند. دلیل دوم، تاثیرات منفی وابستگی عاطفی بر روی فرد است. هنگامی که ما از هر نظر به شخص دیگری وابسته می‌ شویم احساس می‌ کنیم دیگر نمی‌ توانیم برای آن شخص جایگزین خوبی پیدا کنیم.

وقتی که ما به یک فرد وابسته شویم، اثرات منفی زیادی می تواند داشته باشد و هنگامی که ما انتظار داریم فرد مقابل مسئولیت احساسات و عاطفه ما را بر عهده بگیرد، اوضاع وخیم تر هم می شود؛ زیرا ما این خصیصه ما را تضعیف خواهد کرد. در نتیجه ضعیف شدن ما باعث از بین رفتن رابطه می‌ شود. اما بدترین قسمت ماجرا که پیش از پایان رابطه اتفاق می‌ افتد این است که ما تمام تلاش خود را خواهیم کرد تا از دست رفتن طرف مقابل جلوگیری کنیم و شخصیت و آبروی خود را زیر پا می گذاریم.

چهار مرحله وابستگی عاطفی

مسیری که در آن احساس و عاطفه در اثر وابستگی عاطفی نابود خواهد شد، چهار مرحله را طی خواهد کرد. وقتی ترس از دست دادن طرف مقابل در وجود ما شکل می‌ گیرد، مراحل وابستگی عاطفی شروع می‌ شود. این نوع ترس معمولاً بی پایه و اساس است و حتی وابستگی را قوی‌ تر می‌کند. در ادامه این چهار مرحله را مورد بررسی می کنیم:

مرحله اول

فرد وابسته تلاش می‌ کند به طرف مقابل خود القا کند که او فرد ضروری برای او است و به طور مداوم درباره اهمیت خودش در زندگی او بحث می‌ کند و همیشه جملاتی مانند « بعد از من چه کسی کارهای تو را انجام خواهد داد! » یا « تو می‌ توانی امتحان کنی، اگر از من جداشوی هیچوقت فردی همانند من پیدا نمی‌ کنی » بر زبان می‌ آورد. فرد وابسته سعی می‌کند نوعی تضمین باشد و به طرف مقابل می‌ گوید اگر با من بماند، در طول زندگی هیچ مشکلی برای توبه وجود نخواهد آمد. پس او در این مرحله همه تلاش خود را می‌ کند که فرد مقابل کنار او باقی بماند.

مرحله دوم

شخص وابسته هنگامی که نمی‌ تواند در مرحله اول کاری انجام دهد وارد مرحله دوم خواهد شد. در این مرحله شخص وابسته قربانی می‌ شود تا طرف مقابل را تسلیم کند. کارهای روزانه او تبدیل به یک تراژدی خواهد شد. در این مرحله اگر فرد مقابل او تلاش کند که او را ترک کند به کابوسی برای او تبدیل خواهد شد.

مرحله سوم

در این مرحله فرد وابسته تلاش می‌ کند با بی تفاوتی خود را از آنچه که می‌ ترسد، محافظت کند. می‌ توان جای مرحله سوم و چهارم را با هم عوض کرد و یا آن‌ ها را همزمان با هم انجام داد. علاوه بر این، این دو مرحله به احساسات ابتدایی شخص مربوط می‌شود: نفرت و ترس، بی‌ تفاوتی. شخص وابسته تلاش می‌ کند تا به گونه‌ ای جلوه کند که از طرف مقابلش متنفر است؛ اما این نوعی فریب‌کاری است. همچنین او سعی می‌ کند در زندگی فرد مقابل حضور داشته و در او احساس تعهد ایجاد کند، حتی اگر نسبت به او احساس تنفر هم داشته باشد.

مرحله چهارم

این مرحله، مرحله تهدید است و همیشه جملاتی مانند، « اگر من را ترک کنی، می‌دانم چه کاری انجام دهم »، « اگر تو از زندگی من بروی من دلیلی برای زندگی خود ندارم »، « اگر تصمیم به ترک من گرفته‌ای قول می‌دهم هرگز من را نمی‌بینی » « بهتر است بعد از من گریه خودت را سرزنش نکنی » را تکرار می‌ کند. شخصی که به وابستگی عاطفی دچار شده است سعی می‌ کند ترس خود را از تنهایی نشان دهد. این ترس حیله ای بیش نیست و فرد وابسته به نوعی سعی در جایگزین کردن این ترس با احساس عشق را دارد.

بعد از اینکه از مراحل وابستگی عاطفی آگاه شدیم، می‌ خواهیم به تاثیرات وابستگی عاطفی بر روی زندگی مشترک بپردازیم. در اینجا به پنج خطر و تهدیدی که وابستگی عاطفی بر روی تمام مراحل رابطه از قبل از ازدواج گرفته تا دوران زناشویی ایجاد می‌ کند اشاره می‌ کنیم.

۱- کاهش اعتماد به نفس

وابستگی عاطفی موجب از دست رفتن اعتماد به نفس خواهد شد که این امر مشابه خود نابودی است. اعتماد به نفس گنجی است که هر یک از ما را ویژه و منحصر به فرد می‌ سازد. هنگامی که عدم اعتماد به نفس در زن یا مرد رخ دهد، امکان اینکه شریک زندگی خود را از دست بدهید زیاد است.

۲- وابستگی عاطفی باعث از دست رفتن هویت خواهد شد

فردی که به وابستگی عاطفی دچار است احتمالاً در دنیایی زندگی می‌ کند که همسرش محور همه چیز برای او است. تمام رفتارها، کارها و خواسته‌هایش مطابق با کردار همسرش است. این وضعیت باعث می‌ شود که فرد هویت خود را از دست دهد. در این‌گونه موارد ممکن است خطر رفتار جسمی و روانی زندگی مشترک را تهدید کند. به این ترتیب لازم است که به یک متخصص روانشناسی مراجعه کرده تا به شما برای غلبه بر این مشکل کمک کند.

۳- بد رفتاری فیزیکی و روحی توسط شریک زندگی

در برخی موارد، شاید شریک زندگی از وابستگی عاطفی همسر خود آگاه باشد. این امر باعث می‌ شود که شریک زندگی از آن سوء استفاده کند و بر او غالب شود. این رفتار یک نمونه معمولی از رفتارهایی است که در آن‎ ها وابستگی عاطفی به وجود آمده است. فردی که وابستگی عاطفی ندارد، احساس آزادی می‌ کند، باعث می‌ شود با دروغ، برخورد فیزیکی و حتی روانی به طرف مقابل خود فشار بیاورد. چیزی که این رفتار را تشدید می‌ کند این خواهد بود که فرد وابسته به سبب این وابستگی عاطفی هیچ شکایتی از طرف مقابل خود ندارد.

۴- گوشه‌گیری و از دست دادن مهارت‌ های اجتماعی

پیدا کردن خود در وابستگی عاطفی یک احساس ناخوشایند را ایجاد می‌ کند. این احساس ناخوشایند موجب می‌ شود تا خود را از محیط اجتماعی خود با دوستان و حتی خانواده جدا کنید. این گوشه‌گیری به تدریج باعث از دست رفتن و عدم گسترش روابط اجتماعی می‌ گردد و در نتیجه باعث افزایش وابستگی عاطفی خواهد شد.

۵- تغییرات ناگهانی در خلق و خو

وابستگی عاطفی یک اختلال روانشناختی است که با روش‌ های مختلف قابل شهود است. فرد وابسته دارای یک خلق و خوی بدون ثبات است و رفتار او به طور ناگهانی در طول روز تغییر می‌ کند. هر کدام از زن و شوهر اگر این‌گونه رفتار کنند به وابستگی عاطفی دچار شده‌اند.

درک و شناخت این عوامل کمک می‌ کند که اعتماد به نفس خود را دوباره به دست آورید و مسیر زندگی را دوباره پیدا کنید و مسئولیت‌ های خود را در زندگی مشترک بر عهده بگیرید بدون آن که همسر خود  را ترک کنید. با این کار احساس قوی بودن، بهتر بودن و آزاد بودن خواهید کرد.