مادران قطعا از ماه‌ها قبل از به دنیا آمدن نوزاد، از انتخاب مهدکودک گرفته تا خرید صندلی مناسب نوزاد خودرو و موارد ریز و درشت فراوان دیگر خود را کاملا آماده می‌‌کنند. اما چیزی که در این دوران آشفته مادر شدن مورد غفلت قرار می‌گیرد و مهم‌تر از تمام مسائل ازجمله لباس و لوازم جانبی است سلامت روان است. افسردگی دوران بارداری امری نسبتا شایع است که بی‌توجهی بدان می‌توان سلامت مادر و کودک را به خطر بیاندازد.

تمرکز زیادی که زن باردار بر یک زندگی نوظهور که قرار است قدم در این جهان بگذارد، معطوف می‌کند سبب می‌شود که در مورد سلامت روحی و عاطفی خود سهل‌انگاری کند. اما باید توجه داشت که دوره بارداری یک برهه بسیار حساس است که به دلیل وجود چالش‌های منحصربه‌فردی که معمولا به وجود می‌آیند که در طی آن باید از وقوع هر نوع مشکلات مرتبط به سلامت روان در آن جلوگیری شود. از تغییرات خلقی گرفته تا تحریک‌پذیری شدید و پریشانی و اضطراب در این دوره خاص کاملا عادی و طبیعی محسوب می‌شود. هزاران اماواگر ممکن است رخ دهد، ازجمله نگرانی‌هایی که در مورد تغییرات جسمانی اتفاق می‌افتد تا ترس از احتمال سقط، تغییر در نحوه تعامل با همسر و دیگران، نگرانی در مورد کار و غیره. اندیشیدن در این موارد و احساسات مرتبط با مسائل مختلف بخشی از روند معمول مادر شدن است ولی چیزی که اهمیت دارد این است که نباید اجازه داد این موارد مبدل به افسردگی یا تشویق مزمن بشوند.

علائم و نشانه‌های افسردگی دوران بارداری

مطمئنا در طول بارداری بالا پایین‌هایی در روند زندگی زن باردار اتفاق می‌افتد، اما اگر علائم خاصی برای بیش از دو هفته ادامه یابد، احتمالا به افسردگی دچار شده‌اید و زمان آن فرا رسیده است که کمک بگیرید. در اینجا به علائمی اشاره می‌کنیم که نیازمند توجه است:

1. غم و اندوهی که زایل نمی‌شود
2. مشکل متمرکز
3. خواب بیش‌ازحد یا خیلی کم
4. احساس اضطراب
5. از دست دادن علاقه به فعالیت‌هایی که زمانی لذت‌بخش بودند
6. احساس گناه، شرمساری یا بی‌ارزش بودن

تجربه هر یک از این مشکلات فوق به این معنی است که شما باید از اطرافیان خود برای محافظت از سلامت روحی خود کمک بگیرید. اجازه دهید به صوت واضح‌تر بگویم: شما برای اینکه خود را مستحق کمک گرفتن بدانید لازم نیست حتما دچار افسردگی جانکاه یا تجربه ضربه روحی داشته باشید. همین‌که کمی خود را بی‌حوصله می‌بینید یا حس می‌کنید خلقیات شما روال عادی ندارد کافی است تا درخواست کمک کنید.

درمان و روش مقابله با افسردگی دوران بارداری

گاهی اوقات زنان از مراجعه به روانشناس می‌ترسند، چراکه نمی‌خواهند دارو مصرف کنند. هرچند این درمان دارویی در بسیاری از موارد می‌تواند مفید باشند اما این درمان‌ها لزوما برای همه راه‌حل مناسبی محسوب نمی‌شود. شرایط هر فرد متفاوت از دیگری است و هر استراتژی درمان ممکن است از اجزای مختلف تشکیل شده باشد. درمان دارویی معمولا در دوران بارداری به کار گرفته نمی‌شود و از روش‌های جایگزین استفاده می‌شود که شامل موارد زیر است:

به صورت کلی می‌توان چنین گفت که برای افسردگی‌های خفیف تا متوسط، روانکاوی بهترین گزینه درمانی محسوب می‌شود. روانکاوی به بیمار کمک می‌کند تا با اتخاذ یک سری استراتژی‌های مناسب بتواند با موقعیت‌هایی که سبب تشدید افسردگی می‌شود، مقابله کرده و توانایی مدیریت افکار و احساسات منفی که باعث پریشانی و اضطراب شخص می‌شود را مدیریت کند. هر دو روش درمان شناختی-رفتاری (CBT) و درمان بین فردی (IPT) به طور گسترده مورد تحقیق و آزمایش قرار گرفته و نشان داده‌اند که برای درمان افسردگی موثر هستند.

۱. روش رفتار درمانی شناختی CBT

استفاده از روش CBT یا رفتاردرمانی شناختی به افراد کمک می‌کند تا روش‌های جدید برای تفکر و رفتار یاد بگیرند و توسط آن‌ها افکار و رفتار منفی را خلع سلاح کنند.

۲. روش درمان بین فردی IPT

روش IPT به افراد کمک می‌کند تا آن دسته از روابط شخصی مشکل داری که باعث افسردگی یا تشدید آن می‌شود را بشناسند و روی بهبود آن‌ها کار کنند.

۳. درمان با داروهای ضد افسردگی

داروهای ضدافسردگی همیشه برای درمان علائم افسردگی در دوران بارداری استفاده نمی‌شوند، اما در بعضی موارد ممکن است ضروری باشند. مراجعه به یک پزشک معتمد که بتوانید با او بی‌پرده از مشکلات خود صحبت کنید و از احوال خود به‌صورت مرتب او را مطلع کنید، بهترین راه برای فهمیدن این است که آیا درمان دارویی برای شما مناسب یا خیر.

۴. تمرین ذهن‌آگاهی

تمرین ذهن‌آگاهی یعنی هشیار بودن نسبت به احساسات و افکار، مهارت مهم زندگی است که تنها محدود به دوران بارداری نمی‌شود. اگرچه مدیتیشن و تمرین ذهن آگاهی نتواند با علائم شدید بیماری مقابله کند، اما یادگیری نحوه وفق دادن خود با افکار و احساست می‌تواند کمک‌کننده باشد. در میان تمام هیاهوی روزانه، زمانی را به این کار اختصاص دهید – حتی در حد چند دقیقه – با خویشتن خلوت و بر تنفس خود تمرکز کنید، تمام تنشی که در تمام بدتان تجمع کرده را آزاد کنید و به افکار خود توجه کنید. در همین راستا به مقاله «ذهن‌آگاهی (Mindfulness) چیست؟» مراجعه کنید.

۵. عضویت در انجمن‌های حمایتی

تشکیل یک انجمن می‌تواند باعث شود شما احساسات شما بیشتر درک شود و غریبی نکنید. اگر چه دوستان و خانواده از اهمیت بسزایی برخوردار هستند، تسلی پیدا کردن در میان افرادی که تجارب کاملا مشابه شما را دارند می‌تواند روش عالی برای آسودگی خاطر و رهایی از تشویق‌های شما باشد. دنبال گروه‌ها و انجمن‌های حمایت از مادران بارداری باشید که بتوانید در آن‌ها با خیال راحت و صادقانه در مورد احساسات و تجارب خود صحبت کنید و متقابلا در مورد تجربیات دیگر مادران بارداری که همین روند رو طی می‌کنند بشنوید. این کار می‌تواند به سهل شدن هر چه بیشتر این دوره حساس کمک می‌کند و باعث می‌شود احساس تنهایی کمتری کنید.