طرحواره انزوای اجتماعی – بیگانگی برخلاف طرحواره های دیگر در حوزه طرد و بریدگی، در سنین نوجوانی شکل می گیرد. در حالی که دیگر طرحواره های این حوزه ریشه در کودکی انسان دارند. وقتی کودک به سن نوجوانی می رسد و وارد اجتماع می شود، از جامعه و به خصوص دوستان خود تأثیرپذیری بیشتری دارد. در نتیجه زمانی که نوجوان در جمع هم سن و سالانش مورد تحقیر و تمسخر قرار بگیرد به احتمال زیاد از جامعه منزوی می شود و احساس غریبی و بیگانگی خواهد کرد. این گونه افراد خود را جدای از جامعه می بینند و دائماً با همه قهر هستند. احساس متفاوت بودن و تعلق نداشتن به هیچ کجا و هیچ جمعی همواره آنها را آزار می دهد.

دلایل شکل گیری طرحواره انزوای اجتماعی / بیگانگی

دلایل ابتلا به این طرحواره را می توان به سه دسته تقسیم کرد: جسمی‌، ذهنی و اجتماعی.

دلایل جسمی:‌

مشکلات جسمانی مهم ترین دلیل می تواند باشد. مشکلاتی مانند معلولیت های جسمی، مشکلات مادرزادی، ظاهر عجیب و… که علاوه بر طرحواره نقص/شرم، می تواند منجر به طرحواره انزوای اجتماعی نیز بشود.

همچنین اگر به طور مثال فرد رنگ پوست متفاوت از اکثریت جمع داشته باشد نیز ممکن است مورد بی مهری اطرافیان قرار بگیرد. به خصوص که سنین نوجوانی سنین حساس و تأثیرپذیری فراوان از دوستان است،‌ اگر فرد مورد تمسخر و دست اندازی هم سن و سالانش قرار بگیرد امکان گرفتار شدن او به این طرحواره بالا می رود.

مثالی دیگر از این قبیل دلایل، متولد شدن یک کودک موقرمز در خانواده ای مو مشکی است. در ابتدا شاید این مشکل برای کودک خیلی جدی و مهم نباشد. اما اگر او با این مشکل ظاهری رشد کند و در رویارویی با اجتماع، هم سن و سالان و همکلاسی های خود مورد تحقیر و تمسخر قرار گیرد در آینده دچار مشکلات فراوان خواهد شد.

دلایل اجتماعی:

به طور مثال اگر نوجوان گویشی متفاوت با دوستان خود داشته باشد، می تواند یکی از دلایل ایجاد احساس غریبگی در او و تمسخر همکلاسی هایش باشد.

زندگی در محله ای که نوجوان و خانواده اش جزو اقلیت های مذهبی و قومیتی به شمار می روند نیز یکی از دلایل ایجاد تمایز می تواند باشد. این تمایز در برخی مواقع منجر به این می شود که لقب هایی به این خانواده نسبت داده شود. یک سری القاب ناشایست که باعث تحقیر و در نتیجه ایجاد طرحواره انزوای اجتماعی/بیگانگی در نوجوان می شود. همچنین این القاب علاوه بر طرحواره انزوای اجتماعی می توانند باعث شکل گیری طرحواره بی اعتمادی/بدرفتاری نیز بشوند.

به بیانی دیگر جامعه به گونه ای با آن فرد رفتار کرده است که احساس غریبه‌گی عمیق در شهر و کشور خود دارد. این بی مهری ها و بی عاطفگی ها زندگی را برای هر انسانی تلخ و ناخوشایند می کند و چه بسا فرد را منزوی و خانه نشین سازد.

دلایل ذهنی:

اگر نوجوانی دچار لکنت زبان باشد و یا به طور مثال در اثر یک سری مشکلات ذهنی یادگیری کندتری نسبت به هم سن و سالانش داشته باشد، احتمالاً سوژه تمسخر دوستانش خواهد شد. مشکلاتی از این قبیل نیز می توانند موجب انزوای اجتماعی نوجوان بشوند.

مقابله در برابر طرحواره انزوای اجتماعی/بیگانگی

چنین افرادی هیچ موقع در جمع احساس راحتی ندارند و نمی توانند نظر خود را بیان کنند. حتی چندین بار جمله را در ذهن خود مرور می کنند اما هیچ وقت نمی توانند آن را بر زبان بیاورند.

همچنین مانند مبتلایان به طرحواره نقص/شرم در برابر غریبه ها حرفی برای گفتن ندارند و احساس حقارت می کنند. گرفتارشدگان به تله نقص/شرم در جمع حاضر می شوند ولی اعتماد به ‌نفس حرف زدن ندارند. اما کسانی که به طرحواره انزوای اجتماعی/بیگانگی گرفتار هستند مطلقاً حاضر به شرکت در هیچ جمعی نیستند.

مبتلایان به این طرحواره هیچ دوستی ندارند و همواره تنها هستند. دوست دارند زمانی که در جایی هستند و یا به جایی می روند تنها باشند و کسی به سراغشان نرود. افراد گرفتار در تله نقص دوستانی دارند (که همه در سطح پایین تری از خودش هستند) اما علاقه آنها به تنها بودن است. در صورتی که اسیران تله انزوای اجتماعی هیچ دوستی ندارند و همواره در همه جا تنها و در حاشیه هستند.

نظر چنین افرادی اغلب برای کسی اهمیت ندارد. به طور مثال اگر فرد به فرض محال بخواهد در جایی نظر خود را بیان کند،‌ هیچ کس به او و نظرش اهمیتی نخواهد داد. همچنین این گونه افراد هیچ گونه پیشرفت شغلی در کار خود نخواهند داشت و اگر استخدام شوند نیز فقط به عنوان یک کارمند دون پایه تا زمان بازنشستگی به کار خود ادامه خواهند داد.

در مهمانی ها نیز به سختی و با اکراه فراوان شرکت می کنند. به طور مثال اگر در مهمانی خواهر و یا برادر خود شرکت کنند به گوشه ای کز می کنند و در اولین فرصت و با اولین بهانه مهمانی را ترک می کنند.

احساس زشتی ظاهری یکی دیگر از مشکلاتی است که این گونه افراد عمیقاً از آن رنج می برند. همواره این باور که از لحاظ ظاهری زیبا نیستند و همه از آنها زیباترند، احساس حقارت شدیدی القا می کند.

سبک های مقابله ای با طرحواره انزوای اجتماعی

مبتلایان به طرحواره انزوای اجتماعی/بیگانگی در جبران افراطی با طرحواره خود تلاش فراوان برای ثروتمند شدن، معروف شدن و… دارند. تا به این وسیله بر عقده های حقارت دوران نوجوانی خود مرهم گذارند. بدین صورت می خواهند با افزایش منزلت اجتماعی خود و خانواده تمام حقارت ها و تمسخرهایی که تجربه کرده اند را از بین ببرند.

به عبارتی فرد تلاش می کند در تمام زمینه ها سطح اجتماعی خود را بالا ببرد. در چنین حالتی شاید فرد در جمع شرکت کند ولی با این حال نیز هیچ گونه احساس راحتی ندارد.

همانطور که گفتیم این افراد تمایلی به شرکت در هیچ جمعی ندارند. این افراد اگر از سبک مقابله ای اجتناب استفاده کنند، حتی در مراسم ازدواج عزیزان خود نیز شرکت نمی کنند.

در جبران افراطی با احساس زشتی ظاهری، فرد ریسک اعمال جراحی فراوان را به جان می خرد و این گونه می خواهد که حس حقارت حاصل از زشتی خود را از بین ببرد. اما طرحواره به او این اجازه را نمی دهد که حتی با انجام عمل های جراحی فراوان نیز احساس زیبا بودن داشته باشد. در برخی مواقع حتی طرحواره فرد عمیق تر شده و احساس بیگانگی و انزوای شدیدتر پیدا می کند. چرا که فکر می کند دیگر هیچ راهی نمانده و هیچ کاری از او برنمی آید.

زندگی مشترک در افراد گرفتار به طرحواره انزوای اجتماعی / بیگانگی

چنین افرادی خواستگاری را یک نوع فاجعه می دانند. چرا که فکر می کنند با حضور در چنین جلساتی به بدترین شکل ممکن قضاوت می شوند. در نتیجه برای فرار از این قضاوت ها ترجیح می دهند اصلاً به خواستگار و یا خواستگاری رفتن فکر نکنند.

بر فرض محال اگر زمانی این گونه افراد تصمیم به ازدواج بگیرند ترجیح می دهند همسری از طبقه اجتماعی بالاتر انتخاب کنند. در این صورت آنها مجبور به کار در جامعه و بیرون از خانه نیستند و القاب “دامادسرخانه” و یا “زن‌اندرونی” را ترجیح می دهند.

این گونه افراد در روابط زنانشویی نیز دچار مشکل می شوند. حال اگر دو نفر از طرحواره انزوای اجتماعی/بیگانگی تصمیم به ازدواج با یکدیگر بگیرند،‌ احتمالاً هیچ وقت صاحب فرزند نخواهند شد!

اما اگر چنین فردی همسری برون‌گرا انتخاب کند، آنها نیز در آینده دچار مشکلات فراوان خواهند شد. چرا که آنها روحیاتی کاملاً متضاد دارند و در نتیجه در برقراری ارتباط با یکدیگر موفق نخواهند بود.

همانطور که میدانید، این افراد به هیچ عنوان قبول ندارند که بیمار هستند و باید درمان شوند. در نتیجه برای درمان ابتدا باید به این باور برسند که دچار چنین مشکلی هستند. سپس با کمک گرفتن از مشاور به درمان طرحواره خود بپردازند. در نتیجه میتوان از مطالعه مقالاتی مانند مقاله طرحواره چیست و مشاوره تلفنی سایت طرحواره شروع کرد.